ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË

Transcription

1 ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÌÝÄÝÝËËИЙГ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÌÝÄÝÝËËИЙГ ХЭРХЭН ВЭ? ХЭРХЭН АВАХ АВАХ ВЭ? сайтын Хэрэглэгийн бvртгэлд бvртгvvлснээр цахим хаягаар сайтын тогтмол авч болно. Хэрэглэгчийн бvртгэлд Monstat ezstat аппликейшн Monstat ezstat аппликейшн сайтын бvртгvvлснээр цахим Хэрэглэгчийн бvртгэлд хаягаар тогтмол бvртгvvлснээр цахим авч болно. хаягаар тогтмол авч болно. Monstat ezstat Лавлах утас Лавлах утас Статистик мэдээлэл Статистик мэдээлэл Vндэсний Статистикийн хорооны НОМЫН САН Vндэсний Статистикийн Xорооны НОМЫН САН Vндэсний Статистикийн Xорооны НОМЫН САН Онлайн лавлах Статистик мэдээлэл мессенжер 8:30-17:30 Онлайн лавлах мессенжер 8:30-17:30 Онлайн лавлах ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË Vндэсний cтатистикийн хороо Засгийн газрын III байр ÒªÐÈÉÍ ÉË ÈËÃÝÝà Бага тойруу 44, Сvхбаатар дvvрэг Vндэсний cтатистикийн хороо Засгийн газрын III байр Бага тойруу 44, Сvхбаатар дvvрэг мессенжер 8:30-17:30 Õ ÍÄ ÑÓÐÒÀË ÀÂËÈÃÀ Утас: И-мэйл: ÍÝÝËÒÒÝÉ Ã Õ ÐÃÝÍÝ Утас: И-мэйл:

2

3 ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎ ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÍÈÉÃÝÌ, ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÁÀÉÄÀË 09 ñàð 2015 Óëààíáààòàð õîò

4 ГАРЧИГ Ерөнхий тэмдэглэл...3 Аргачлалын тайлбар...4 Товч танилцуулга...10 Үндсэн үзүүлэлтүүд...26 I. Хүн ам...27 II. Хөдөлмөр...28 III. Нийгмийн даатгал, халамж...32 IV. Эрүүл мэнд...34 V. Байгаль орчин...38 VI. Гэмт хэрэг...43 VII. Мөнгө, зээл, үнэт цаасны зах зээл...47 VIII. Улсын нэгдсэн төсөв...54 IX. Ãàäààä õóäàëäàà...59 X. Үнэ...71 XI. Статистикийн бизнес регистрийн сан...93 XII. Хөдөө аж ахуй...97 XIII. Аж үйлдвэр XIV. Барилга XV. Тээвэр XVI. Аялал жуулчлал Хавсралт Дэлхийн эдийн засаг, гадаад зах зээлийн тойм...129

5 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Ерөнхий тэмдэглэл I. Товчилсон тэмдэглэгээ: АР Архангай БӨ Баян-Өлгий БХ Баянхонгор БУ Булган ГО Говь-Алтай ДО Дорноговь ДД Дорнод ДУ Дундговь ЗА Завхан ӨВ Өвөрхангай ӨМ Өмнөговь СҮ Сүхбаатар СЭ Сэлэнгэ ТӨ Төв УВ Увс ХО Ховд ХӨ Хөвсгөл ХЭ Хэнтий ДА Дархан-Уул УБ Улаанбаатар ОР Орхон ГС Говьсүмбэр II. Саруудыг ром тоогоор тэмдэглэв (I, II, III, IV, V... г.м) Тухайн сарыг оруулсан жилийн эхнээс өсөн нэмэгдэх дүнг харуулахдаа I-IV, I-XI зэргээр илэрхийлэв. III. Дараах тэмдэглэлийг ашиглав:... мэдээлэл байхгүй 0.0 маш бага тоо - гүйцэтгэл байхгүй. Үүнээс гэдгийг харуулах бөгөөд зарим тохиолдолд тухайн үзүүлэлтийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн нийлбэр нэгдсэн дүнтэй тэнцэхгүй байж болно. IV. Орон дэвшүүлэлтээс хамаарч зарим үзүүлэлтийн нийлбэр нь дүнтэйгээ, бүтцийг хувиар илэрхийлэхэд 100 хувиас бага зэрэг зөрүүтэй байж болно. 3

6 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü 4 Аргачлалын тайлбар Хөдөлмөр Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам (ажиллах хүч)-д тухайн цаг хугацаанд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, үйлчилгээ үзүүлэхэд ажиллах хүчээ нийлүүлж байгаа ажиллагч, нийлүүлэхэд бэлэн байгаа ажилгүй иргэдийг хамруулна. Ажиллагч гэж цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд оролцож, хөдөлмөр эрхлэлтийн аль нэг хэв шинж (статус)-д хамрагдаж буй иргэнийг ойлгоно. Цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд сүүлийн долоо хоногт нэгээс дээш цагаар оролцсон иргэнийг ажиллагчдад хамруулна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдэд Монгол Улсын хуулиар зөвшөөрөгдсөн хөдөлмөрлөх насны, хөдөлмөр эрхлэх чадвартай, цалин хөлстэй ажил болон хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэггүй, тухайн үед ажиллахад бэлэн, цалин хөлстэй ажил идэвхтэй хайж байгаа хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэс, хөдөлмөрийн төв бирж, хөдөлмөрийн хувийн биржид бүртгүүлсэн ажилгүй иргэдийг хамруулна. Тайлант хугацаанд олгосон цалин, түүнтэй адилтгах орлогын нийт хэмжээг ажиллагчдын дундаж тоонд хувааж, аж ахуйн нэгж, байгууллагын ажиллагчдын сарын дундаж цалинг тооцно. Цалин, түүнтэй адилтгах орлогод үндсэн цалин, нэмэгдэл хөлс,шагнал урамшуулал, цалинтай адилтгах бусад орлогыг оруулна. Нийгмийн даатгал, халамж Нийгмийн даатгал нь иргэн болон төр, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас зохих журмын дагуу шимтгэл төлж, нийгмийн даатгалын сан бүрдүүлэх, даатгуулагч өндөр наслах, хөдөлмөрийн чадвараа алдах, өвчлөх, ажилгүй болоход өөрт нь, тэрчлэн даатгуулагч нас барахад түүний асрамжид байсан хүмүүст хууль тогтоомжид заасан тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр өгөх агуулга бүхий нийгэм, эдийн засгийн арга хэмжээ юм. Тэтгэврийн, тэтгэмжийн, эрүүл мэндийн, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний, ажилгүйдлийн даатгал гэсэн төрлөөс нийгмийн даатгал бүрдэнэ. Нийгмийн даатгалын сан нь ажил олгогч, даатгуулагчийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр, үйлчилгээнд зарцуулах болон нийгмийн даатгалын үйл ажиллагааны зардлыг нөхөх зорилгоор төлсөн шимтгэлийн орлого, бусад эх үүсвэрээс бүрдэнэ. Нийгмийн даатгалын тухай хууль болон гэрээний үндсэн дээр нийгмийн даатгалын санд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж даатгуулсан, нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр авах эрх бүхий этгээдийг даатгуулагчаар тооцно. Тэтгэвэр нь даатгуулагчийг өндөр наслахад насан туршид нь, хөгжлийн бэрхшээлтэй болоход хөдөлмөрийн чадвар нь сэргээгдэх хүртэл, эсхүл өндөр насны тэтгэвэр авах насанд хүртэл, нас барахад нь түүний гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүд /хүүхэд 16 нас, сургуульд суралцаж байгаа бол 19 нас хүртэл /-ийн нийгмийн баталгааг хангах зорилгоор нийгмийн даатгалын сангаас олгох мөнгөн хөрөнгө байна. Тэтгэмж нь хөдөлмөрийн чадвараа түр алдах, жирэмслэх, амаржих, нас барах тохиолдолд даатгуулагчид нийгмийн даатгалын сангаас нэг удаа олгох мөнгөн хөрөнгө байна. Нийгмийн халамжийн дэмжлэг туслалцаа шаардлагатай хүнд хуульд заасан тэтгэвэр, нөхцөлт мөнгөн тэтгэмж олгох, олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн халамжийн болон төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагааг нийгмийн халамж гэнэ. Эрүүл мэнд Жирэмслэлтийн хугацаанаас хамаарахгүйгээр ердийн төрөлтөөр эсвэл мэс ажилбараар ургийг умайнаас гарган авсны дараа нярай амьсгалж байсан, эсвэл амьдын бусад ямар нэгэн шинж тэмдэг, өөрөөр хэлбэл, зүрхний цохилт, хүйний судасны лугшилт, булчингийн тодорхой хөдөлгөөн илэрч байвал хүй эсвэл эхэсийг салгасан эсэхийг харгалзахгүйгээр амьд төрөлтөд тооцно. Амьд төрсөн 1000 хүүхдэд ногдох нялхсын эндэгдлийг тодорхойлохдоо тухайн хугацаанд 1 хүртэлх насандаа эндсэн хүүхдийн тоог амьд төрсөн хүүхдийн тоонд харьцуулна. Амьд төрсөн 1000 хүүхдэд ногдох хүүхдийн эндэгдлийг тооцохдоо тухайн хугацаанд 5 хүртэлх насандаа эндсэн хүүхдийн тоог амьд төрсөн хүүхдийн тоонд хуваана.

7 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Эндсэн эхийн тоонд жирэмсний хугацаанд болон төрөх үедээ эсвэл төрснөөс хойш 42 хоногийн дотор жирэмслэлтийн байрлал, үргэлжилсэн хугацаанаас үл хамааран жирэмслэлт, төрөлт болон түүнийг удирдахтай холбоо бүхий шалтгаанаар эндсэн эхийг хамааруулна. Халдварт өвчний өвчлөлийн хүнд ногдох түвшинг тооцохдоо тайлант хугацаанд амбулаторийн үзлэгээр шинээр бүртгэгдсэн нийт халдварт өвчний тохиолдлын тоог тухайн хугацааны хүн амын тоонд харьцуулна. Байгаль орчин Агаарын бохирдол гэж агаар мандалд нэг буюу хэд хэдэн химийн бодис дагнасан буюу хавсарсан байдлаар хүн, амьтан, ургамлын аймгийн амьдрал, ахуйн нөхцөл, үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөөлөл үзүүлж, стандартаар тогтоосон хүлцэх хэм хэмжээнээс давсан агаар дахь бохирдуулах бодис тодорхой хугацаагаар байхыг ойлгоно. Хүлцэх агууламж гэж хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байх агаар дахь химийн бохирдуулагчийн зөвшөөрөгдөх хэмжээг ойлгоно. Зөвшөөрөгдөх түвшин гэж хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байх агаар дахь физикийн бохирдуулагчийн зөвшөөрөгдөх түвшинг ойлгоно. Аюулт үзэгдэл, осол Гамшиг гэж аюулт үзэгдэл, техникийн холбогдолтой осол, алан хядах ажиллагаа, дэлбэрэлтийн улмаас олон хүний эрүүл мэнд, амь нас хохирох, мал, амьтан олноор хорогдох, эд хөрөнгө, хүрээлэн байгаа орчинд улс, орон нутгийн дотоод нөөц боломжоос давсан хохирол учрахыг хэлнэ. Аюулт үзэгдэл гэж хүчтэй цасан болон шороон шуурга, ган, зуд, үер, газар хөдлөлт, цөлжилт болох, гал түймэр, хүн, мал, амьтны болон ургамлын гоц халдварт өвчин гарах, хортон мэрэгчид тархах зэргийг хамруулан ойлгоно. Техникийн холбогдолтой осол гэж үйлдвэрлэл, технологийн горим зөрчигдсөнөөс тоног төхөөрөмж, барилга,байгууламж, шугам, сүлжээ эвдрэх, тээврийн хэрэгсэл осолдох сүйрэх, цацраг идэвхт болон химийн хорт бодис алдагдах зэргийг хамруулан ойлгоно. Гэмт хэрэг Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр Монгол Улсын Эрүүгийн хуульд заасан, нийгэмд аюултай, гэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэг гэнэ. Гэмт хэргийн нийгмийн шинж чанар, аюулын хэр хэмжээ, оногдуулж болох ялын хүнд, хөнгөнийг харгалзан гэмт хэргийг хөнгөн, хүндэвтэр, хүнд, онц хүнд гэж ангилна. Гэмт хэргийн тоог Монгол Улсын Эрүүгийн хуульд заасны дагуу гэмт хэргийн төрлөөр нэгтгэн гаргаж байна. Тухайлбал: - Хүний амь бие, эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг; - Хүүхэд, гэр бүл, нийгмийн ёс суртахууны эсрэг гэмт хэрэг; - Өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг; - Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг; - Нийгмийн аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг; - Хүн амын эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг; - Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг; - Шүүн таслах ажиллагааны эсрэг гэмт хэрэг; - Байгаль хамгаалах журмын эсрэг гэмт хэрэг; - Бусад гэмт хэрэг. 18 ба түүнээс дээш насны хүнд ногдох бүртгэгдсэн гэмт хэргийн тоог тодорхойлохдоо нийт бүртгэгдсэн гэмт хэргийн тоог 18 ба түүнээс дээш насны хүн амын дундаж тоонд харьцуулна. Дор дурьдсан этгээдэд хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагч эрүүгийн хэрэг үүсгэж, үндэслэл бүхий тогтоол гаргасан бол сэжигтнээр тооцно. Үүнд: - Уг этгээдийг гэмт хэрэг үйлдэж байх үед буюу үйлдсэн дор нь барьсан; - Гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийг хохирогч буюу харсан хүн шууд заасан; - Уг этгээдийн бие, хувцас, эд зүйл, орон байранд гэмт хэргийн ул мөр тодорхой илэрч олдсон; - Уг этгээд хэргээ илчлэн ирсэн; - Гэмт хэрэгт сэрдэгдэх үндэслэл бүхий бусад баримт байгаа бол. Хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагч тогтоол үйлдэж, ял сонсгосон этгээдийг яллагдагчаар тооцно. 5

8 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü 6 Мөнгө, банк, даатгал Гүйлгээнд гаргасан бэлэн мөнгийг банкнаас гадуурх мөнгө болон банкны касс дахь бэлэн мөнгөний нийлбэрээр тооцно. Бага мөнгө /М1/-ийг банкнаас гадуурх мөнгө болон төгрөгийн харилцах дансан дахь мөнгөний нийлбэрээр тодорхойлно. Банкнаас гадуурх мөнгийг тооцохдоо Төв банкнаас гүйлгээнд гаргасан цаасан болон зоосон мөнгөнөөс банкуудын эзэмшиж буй цаасан болон зоосон мөнгийг хасна. Төгрөгийн харилцах дансан дахь мөнгийг иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын төгрөгийн харилцах дансны үлдэгдлийн нийлбэрээр тооцно. Бараг мөнгийг төгрөгийн болон гадаад валютын хадгаламж, валютын харилцах, цэвэршүүлсэн алтны харилцах, хадгаламжийн сертификатын нийлбэрээр тодорхойлно. Төгрөг болон валютын хадгаламжийг иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын төгрөг, валютын хадгаламжийн үлдэгдлийн нийлбэрээр тооцно. Валютын харилцахыг иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын валютын харилцах дансны үлдэгдлийн нийлбэрээр тооцно. Мөнгөний нийлүүлэлтэд зөвхөн цэвэршүүлсэн алтны харилцах дансны үлдэгдэл хамрагдах бөгөөд бусад үнэт металлын харилцах дансны үлдэгдлийг хамруулахгүй. Хадгаламжийн сертификатыг арилжааны банкнаас гаргасан иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын эзэмшиж буй хадгаламжийн сертификатаар тооцно. Мөнгөний нийлүүлэлт /М2/-ийг банкнаас гадуурх мөнгө, төгрөгийн болон валютын харилцах, хадгаламж, цэвэршүүлсэн алтны харилцах, хадгаламжийн сертификатын нийлбэрээр тооцно. Өөрөөр хэлбэл, бага мөнгө болон бараг мөнгөний нийлбэрээр тодорхойлно. Нөөц мөнгө /M0/-ийг банкны касст байгаа бэлэн мөнгө, банкнаас гадуурх мөнгө болон Монголбанк дахь банкуудын төгрөг, валютын харилцах, валютын хадгаламжийн нийлбэрээр тодорхойлно. Хэвийн зээл гэж төлөвлөгдсөн хугацаанд байгаа зээл, түүний хүүг ойлгоно. Хугацаа хэтэрсэн зээлийг зээл, хүүгийн хугацаа 90 хүртэл хоног хэтэрсэн зээлээр тодорхойлогдоно. Чанаргүй зээлийг хэвийн бус, эргэлзээтэй, муу зээл буюу зээл, хүүгийн хугацаа 91-ээс дээш хоног хэтэрсэн зээлээр тооцож гаргана. Гадаад валютын албан нөөцөд Монголбанкны эзэмшилд байгаа, захиран зарцуулахад бэлэн, чөлөөтэй хөрвөдөг гадаад валют хамрагдана. Yнэт цаас гэж Засгийн газар болон бусад эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг /бонд/, компаний бүх төрлийн хувьцаа, компаний гаргасан, эсхүл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан авах эрхийн бичиг (опцион), хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа, түүнчлэн Санхүүгийн зохицуулах хорооноос Үнэт цаасны зах зээлийн тухай Монгол Улсын хуульд нийцүүлэн үнэт цаас гэж тодорхойлсон баримтыг; Өрийн бичиг (бонд) гэж тодорхой хугацааны дараа үндсэн төлбөр болон хүүг мөнгөн, эсхүл тодорхой эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрхийн хэлбэрээр эргүүлэн төлөх үүргийг гэрчилсэн үнэт цаасыг; Хувьцаа гэж компанид хөрөнгө оруулж, түүнийг үндэслэн хувь нийлүүлэгчдийн хуралд оролцож санал өгөх, ногдол ашиг авах, компанийг татан буулгасны дараа үлдсэн эд хөрөнгийг худалдан борлуулснаас олсон орлогоос хувь хүртэх болон хуулиар тогтоосон бусад эрхийг гэрчилсэн үнэт цаасыг; Брокерийн үйл ажиллагаа гэж үнэт цаасны зах зээлд бусдын нэрийн өмнөөс үнэт цаасыг зуучлан худалдах, худалдан авах ажиллагааг; Дилерийн үйл ажиллагаа гэж үнэт цаасны зах зээлд ашиг олох зорилгоор үнэт цаасыг өөрийн хөрөнгөөр худалдан авах, худалдах, арилжих ажиллагааг; Хэлцэл гэж үнэт цаасыг худалдах захиалгын үнийн саналыг худалдан авах иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллага зөвшөөрснөөр үнэт цаас арилжаалахыг; Бүртгэлтэй компаний тоо гэж Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй, хувьцааны арилжааг идэвхтэй хийдэг хувьцаат компаний тоог ойлгоно. Зах зээлийн үнэлгээг Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй хувьцаат компаний нийтэд гаргасан үнэт цаасны тоо, тухайн өдрийн үнэт цаасны арилжааны хаалтын ханшны үржвэрээр тодорхойлно. ТОП -20 индекс нь үнэт цаасны үнийн ерөнхий өөрчлөлтийг илэрхийлэх бөгөөд Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй хувьцаат компаниудын үнэт цаасны зах зээлийн үнэлгээ, үнэт цаасны өсөлт, бууралтаар үнэт

9 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü цаасны зах зээлийн ерөнхий чиг хандлагыг тодорхойлно. Индексийг дараахь томьёогоор тооцно. - Тухайн өдрийн индекс - Тухайн өдрийн зах зээлийн үнэлгээ - Зах зээлийн суурь үнэлгээ Төрийн санхүү Монгол Улсын нэгдсэн төсөв нь улсын төсөв, орон нутгийн төсөв, хүний хөгжил сангийн төсөв болон нийгмийн даатгалын сангийн төсвөөс бүрдэнэ. Улсын Их Хурал (УИХ)-аас батлан Засгийн газар бүрдүүлж зарцуулах төсөв нь улсын төсөв, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас батлан аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга бүрдүүлж зарцуулах төсөв нь орон нутгийн төсөв байна. Төсвийн орлого нь тогтворжуулалтын сангийн болон тэнцвэржүүлсэн орлогоос бүрдэнэ. Тэнцвэржүүлсэн орлого нь урсгал орлого, хөрөнгийн орлого, тусламжийн орлогоос бүрдэнэ. Татварын болон татварын бус орлогоос урсгал орлого бүрдэнэ. Татварын орлогод орлогын албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл, хураамж, өмчийн татвар, дотоодын бараа, үйлчилгээний татвар, гадаад худалдааны татварын орлого болон бусад татвар орно. Төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн төрийн өмчид ногдох хувьцааны ногдол ашиг, хүү, торгуулийн орлого, түрээсийн орлого, төсөвт газрын өөрийн орлого болон татварын бус бусад орлогоос татварын бус орлого бүрдэнэ. Төсвийн зарлагыг урсгал зардал, хөрөнгийн зардал, цэвэр зээл гэж ангилна. Бараа, үйлчилгээний зардал, зээлийн үйлчилгээний төлбөр, татаас ба урсгал шилжүүлгээс урсгал зардал бүрдэнэ. УИХ-аас 2010 оны 6 сарын 24-ний өдөр батлагдсан Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн т нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого нь гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн орлого, нэгдсэн төсвийн суурь орлогын нийлбэр гэж заасны дагуу нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого, тэнцлийг тооцож байна. Гол нэр төрлийн эрдэс баялаг гэж жилийн нэгдсэн төсвийн орлогын гурав ба түүнээс дээш хувийг нь бүрдүүлж байгаа тухайн төрлийн эрдэс баялгийг ойлгоно. Гол нэр төрлийн эрдэс баялгийн тэнцвэржүүлсэн орлого гэж жилийн нэгдсэн төсвийн орлогын гурав ба түүнээс дээш хувийг бүрдүүлж байгаа тухайн ямар төрлийн эрдэс баялгаас уг хуулийн т заасны дагуу тодорхойлсон үнийн түвшинг баримтлан тооцож төсөвт оруулах орлогын дүнг ойлгоно. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцлийг нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого, нэгдсэн төсвийн нийт зарлагын зөрүүгээр тодорхойлно. Гадаад худалдаа Гаалийн ерөнхий газрын статистикт үндэслэн гадаад худалдааны салбарын үндсэн үзүүлэлтийг тооцож байна. Түүнчлэн Дэлхийн худалдааны байгууллагаас зөвлөмж болгосон Барааг тодорхойлох, кодлох, уялдуулсан систем -ийн ангиллын дагуу барааны бүлэг, нэр төрлийг тогтоодог. Барааны экспорт гэж Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрээс эргэн оруулах үүрэггүйгээр барааг гадаадад гаргахыг ойлгоно. Барааны экспортод эх орны үйлдвэрлэлийн барааг гадаадад гаргах, мөн реэкспортыг оруулна. Эх орны үйлдвэрлэлийн бараанд мөн түүнчлэн улс оронд оруулсан, дахин боловсруулалт хийсэн, үндсэн чанар буюу техникийн шинжийг өөрчилсөн гадаад гаралтай барааг оруулна. Барааны реэкспортод Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрт урьд нь оруулсан боловч ямар нэг дахин боловсруулалт хийгдээгүй, гаалийн татвар, хураамж болон төлбөргүй, эдийн засгийн хориг хязгаарлалтгүйгээр гадаадад гаргасан барааг оруулна. Барааны импорт гэж эргүүлж гаргах үүрэггүйгээр Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрт гадаадаас бараа оруулахыг ойлгоно. Импортод улс орны эдийн засгийн хэрэглээнд зориулж гадаадаас оруулсан бараа, мөн реимпортлох барааг хамруулна. Реимпортын бараанд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс урьд нь гаргасан хэдий ч эргүүлэн оруулсан барааг оруулна. Экспорт, импортын нийлбэрээр гадаад худалдааны барааны нийт эргэлтийг тодорхойлно. Нийт экспортоос импортыг хассан зөрүүгээр тэнцлийг тодорхойлно. Тэнцэл (-) тэмдэгтэй бол алдагдалтай, (+) тэмдэгтэй бол ашигтай гэж үзнэ. 7

10 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Үнэ Хэрэглээний үнийн индекс (ХҮИ) нь хэрэглэгчдийн худалдаж авсан бараа, үйлчилгээний нэр төрөл, чанар өөрчлөлтгүй тогтвортой байхад үнэ дунджаар хэрхэн өөрчлөгдөж буйг хэмжих үзүүлэлт бөгөөд нийт өрхөөр тооцсон үнийн өөрчлөлтийг харуулна. ХҮИ-ийн тооцоонд хэрэглээний сагс, хэрэглээний жин гэсэн хоёр үзүүлэлтийг ашиглана. Хэрэглээний сагс нь дундаж зарлагатай өрхийн хэрэглээг төлөөлөх чадвартай, хэрэглээний үнийн индекс тооцох зорилгоор бүрдүүлсэн хүн амын өргөн хэрэглээний бараа, үйлчилгээний нэр төрлийн жагсаалт юм. Сагсанд сонгогдсон бараа, үйлчилгээний үнийн өөрчлөлтийг тооцоход бараа, үйлчилгээний тоо хэмжээ, төрөл, чанар зэргийг тогтмолоор авч үздэг. Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний жин гэж өрхийн худалдаж авсан бараа, үйлчилгээний нийт зардалд тухайн бараа, үйлчилгээний зардлын эзлэх хувийí æèí þì. ХҮИ-ийн тооцоонд Ласпейресийн íèéí индексийí äàðààõ òîìü îã ашиглаж байна. I L p n i 1 n i 1 p p it io * q * q I L p - t тайлант үеийн Ласпейресийн íèéí индекс t - тайлант үе, 0 - суурь үе p it - i барааны тайлант үеийн үнэ, p io - i барааны суурь үеийн үнэ, q io - i áàðààíû ñóóðü åèéí худалдан авсан тоо, хэмжээ n i 1 - нийлбэрийн тэмдэг íý ºñ òýð õýìæýýãýýð ìºíãºíèé õàíø áóóðàõûã èíôëÿöè ãýäýã. Èíôëÿöûí ò âøèíã òîîöîõäîî äàðààõ òîìü îã àøèãëàíà. íä: io io Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн 2010 оны судалгааны үр дүнгээр хэрэглээний сагсан дахь нэр төрлийг 2011 онд 329 болгон нэмэгдүүлж, (аймгуудад 214 нэр төрөл), хэрэглээний зардлын жинг шинэчилж, 2012 оны 1 дүгээр сараас эхлэн хэрэглээний үнийн улсын индексийг тооцоход ашиглаж байна. Хөдөө аж ахуйн гол нэрийн зарим бүтээгдэхүүний зах зээлийн дундаж үнийн мэдээг сум, дүүрэг, аймаг, нийслэлийн үнэ цуглуулах нэгжүүдээс сар бүр авч, сарын дундаж үнийг тооцож байна. Хөдөө аж ахуй Төл бойжилтын хувийг тооцохдоо бойжсон төлийн тоог нийт гарсан төлийн тоонд харьцуулж, 100-гаар үржүүлнэ. Зүй бусаар хорогдсон малын тоонд халдвартай, халдваргүй өвчин, зуд, үер ус, гал түймэр, аянга цахилгаан зэрэг гэнэтийн аюул болон араатан, жигүүртэнд идүүлэх, гол мөрөн, худаг, хавцалд унах зэрэг хариулга, маллагаатай холбоотой бусад шалтгаанаар хорогдсон малыг хамруулна. Аж үйлдвэр Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл нь аж ахуйн нэгжүүдийн тайлант хугацаанд зах зээлд болон өөрийн эцсийн хэрэглээнд зориулж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээс бүрдэнэ. Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн нь аж ахуйн нэгжүүдийн тайлант хугацаанд худалдсан буюу гадагш гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний хэмжээ юм. Аж ахуйн нэгжүүдийг эдийн засгийн үйл ажиллагаагаар ангилахдаа НҮБ-аас гишүүн орнууддаа мөрдөхийг зөвлөмж болгосон эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны олон улсын стандарт ангилалд үндэслэсэн үндэсний ангиллыг мөрдөж байна. Аж үйлдвэрийн салбарын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг сар бүрийн мэдээлэлд хамруулан судалж, үйлдвэрлэлийн биет хэмжээний индексийг тооцно. Уг индексийг тооцохдоо Ласпейресийн биет хэмжээний индексийн томьёог ашиглана. - - тайлант үеийн íийн индекс - ñóóðü åèéí íèéí èíäåêñ 8

11 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü I L p n i 1 n i 1 p p it io * q * q - - тайлант åèéí Ëàñïåéðåñèéí áèåò õýìæýýíèé èíäåêñ t - тайлант үе, 0 - суурь үе - i á òýýãäýõ íèé ñóóðü åèéí éëäâýðëýñýí òîî, õýìæýý - i á òýýãäýõ íèé òàéëàíò åèéí éëäâýðëýñýí òîî, õýìæýý - i á òýýãäýõ íèé ñóóðü åèéí íý - нийлбэрийн тэмдэг io io Тээвэр Ачаа эргэлтийг тооцохдоо тээвэрлэсэн ачааг тээсэн зай/км/-аар үржүүлнэ. Зорчигч эргэлт нь зорчсон зорчигчдын тоо, аялсан зайн үржвэрээр илэрхийлэгдэнэ. Шилжүүлсэн тн.км гэж тээврээр гүйцэтгэсэн олон төрөл, хэлбэрийн ажил, үйлчилгээг тусгай коэффициентуудыг ашиглан нэг нэгжид буюу тонн километрт шилжүүлсэн үзүүлэлтийг ойлгоно. Тээврийн орлого нь ачаа, зорчигч тээвэрлэлт, түүнтэй холбогдох үйл ажиллагаанаас орсон орлого юм. 9

12 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдал (2015 оны 9 дүгээр сарын байдлаар) I. Нийгмийн үзүүлэлт I.1. Хүн ам Улсын хэмжээнд 2015 оны эхний 9 сард эх амаржиж, хүүхэд төрүүлсэн байна хүн тутамд 20.4 хүүхэд төрж, 4.1 хүн нас барж, ердийн цэвэр өсөлт 16.3 хүн болов. Өмнөх оны мөн үеийнхээс 1000 хүнд ногдох төрөлт 1.1 пункт, нас баралт 0.2 пункт, хүн амын ердийн цэвэр өсөлт 0.9 пунктээр буурлаа хүнд ногдох төрөлт, нас баралт, ердийн цэвэр өсөлт, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар Эх үүсвэр: 2013 Эрүүл I-IX Мэндийн 2014 Яамны I-IX мэдээлэл2015 I-IX Ýõ ñâýð: Ýð ë ìýíä, ñïîðòûí ÿàìíû ìýäýýëýë Зураг I.1 Энэ оны эхний 9 сард 1000 хүнд ногдох төрөлт улсын дунджаас Улаанбаатар хотод 2.9, Баян-Өлгий аймагт 2.1, Орхонд 1.1, Говьсүмбэр, Ховдод тус бүр 0.4 пунктээр дээгүүр, харин Төв аймагт 9.8, Булганд 7.5, Сэлэнгэд 6.7, Дундговьд 4.0, Архангайд 3.7, Говь-Алтайд 3.5, Завханд 3.1, Хэнтийд 2.6, Өмнөговь, Сүхбаатарт тус бүр 2.4, Өвөрхангайд 2.3, Дорноговьд 1.9, Хөвсгөлд 1.7, Баянхонгорт 1.5, Дорнодод 0.9, Увсад 0.5, Дархан-Уул аймагт 0.1 пунктээр доогуур байна хүнд ногдох нас баралт улсын дунджаас Хөвсгөл аймагт 0.6, Дундговь, Увс, Завханд тус бүр 0.3, Дорнодод 0.2, Сүхбаатар, Дархан-Уул, Өвөрхангай, Орхон, Булган, Баянхонгорт тус бүр 0.1 пунктээр дээгүүр, харин Хэнтийд 0.6, Дорноговьд 0.5, Говьсүмбэр, Сэлэнгэд тус бүр 0.4, Говь-Алтай, Төвд тус бүр 0.3, Ховд, Архангайд тус бүр 0.2, Өмнөговь аймагт 0.1 пунктээр доогуур, Баян-Өлгий аймаг, Улаанбаатар хот улсын дундажтай ижил түвшинд байна Төрөлт Нас баралт Ердийн цэвэр өсөлт Хүн амын ердийн цэвэр өсөлт улсын дунджаас Улаанбаатар хотод 2.9 пункт, Баян- Өлгий аймагт 2.1, Орхонд 1.0, Говьсүмбэрт 0.8, Ховдод 0.6 пунктээр дээгүүр, бусад аймагт пунктээр доогуур байна. I.2 Бүртгэлтэй ажилгүй иргэн Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад бүртгэлтэй ажил хайгч иргэд 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст 43.6 мянга болсны 24.2 мянга нь эмэгтэйчүүд байна. Эдгээр бүртгэлтэй ажил хайгчдын 31.1 мянга нь ажилгүй иргэд байгаа нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.8 мян.хүн буюу 8.3 хувиар буурч, өмнөх сарынхаас 0.7 мян. хүн буюу 2.2 хувиар өссөн байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 56.4 хувь буюу 17.5 мянга нь эмэгтэйчүүд байна. Аймаг, нийслэлийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад 2015 оны эхний 9 сард ажилгүй 87.0 мян.иргэн шинээр бүртгүүлж, бүртгэлтэй байсан 17.6 мян. иргэн ажилд зуучлагдан орж, 75.3 мян.иргэн ажил идэвхтэй хайхгүй байгаа шалтгаанаар бүртгэлээс хасагдсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс шинээр бүртгүүлсэн ажилгүй иргэд 14.1 мян.хүн буюу 19.4 хувиар өсч, ажилд зуучлагдан орсон иргэд 2.5 мян.хүн буюу 12.6 хувиар буурчээ. Харин ажил идэвхтэй хайхгүй байгаа шалтгаанаар бүртгэлээс хасагдсан иргэд өмнөх оны мөн үеийнхээс 13.6 мян.хүн буюу 22.1 хувиар өсчээ. Çóðàã I.2 Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад шинээр бүртгүүлсэн, ажилд зуучлагдан орсон болон хасагдсан иргэд жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Шинээр бүртгүүлсэн иргэд Ажил хайхгүй байгаа шалтгаанаар бүртгэлээс хасагдсан иргэд Ажилд зуучлагдан орсон иргэд

13 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 46.6 хувийг бүрэн дунд, 29.7 хувийг дипломын дээд болон бакалаврын, 7.1 хувийг техникийн болон мэргэжлийн, 6.2 хувийг суурь, 6.1 хувийг тусгай мэргэжлийн дунд, 2.2 хувийг бага, 1.1 хувийг боловсролгүй, 1.0 хувийг магистр, докторын боловсролтой иргэд эзэлж байна. Çóðàã I.3 Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд, боловсролын түвшнээр, 2015 оны 9 дүгээр сарын эцсийн байдлаар, хувиар Бүрэн дунд Дипломын дээд болон бакалаврын Техникийн болон мэргэжлийн Суурь Тусгай мэргэжлийн дунд Бага Боловсролгүй Магистр, доктор Эх үүсвэр: Хөдөлмөрийн яамны сар бүрийн мэдээ Улсын хэмжээнд бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 64.2 хувийг насны залуучууд эзэлж байгаа бөгөөд энэ үзүүлэлт Өмнөговь, Говь-Алтай, Увс, Төв, Говьсүмбэр, Ховд, Орхон, Дорнод, Баянхонгор, Сүхбаатар, Дорноговь, Хөвсгөл, Баян- Өлгий, Хэнтий аймагт улсын дунджаас пунктээр илүү байна. I.3 Нийгмийн даатгал, халамж Нийгмийн даатгал Нийгмийн даатгалын сангийн орлого 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг, зарлага тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс орлого 27.3 тэрбум төг буюу 2.7 хувь, зарлага тэрбум төг буюу 21.1 хувиар өслөө. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого 27.3 тэрбум төгрөгөөр өсөхөд тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого 4.7 тэрбум төг буюу 0.7 хувиар буурсан хэдий ч эрүүл мэндийн даатгалын сангийн орлого 19.9 тэрбум төг буюу 12.5 хувь, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын сангийн орлого 7.6 тэрбум төг буюу 11.8 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлсөн байна Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхэд тэтгэврийн даатгалын сангийн зарлага тэрбум төг буюу 22.1 хувь, эрүүл мэндийн даатгалын сангийн зарлага 22.8 тэрбум төг буюу 18.2 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлөв. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого 2015 оны 9 дүгээр сард тэрбум төг, зарлага тэрбум төг болж, өмнөх сарынхаас орлого 32.5 тэрбум төг буюу 26.5 хувь, зарлага 9.2 тэрбум төг буюу 7.4 хувиар өсчээ. Нийгмийн халамж Нийгмийн халамжийн сангаас 2015 оны эхний 9 сард мян.хүнд тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр, тэтгэмж олгосон бөгөөд өмнөх оны мөн үеийнхээс нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж авагчид 4.3 мянга буюу 2.2 хувиар буурч, олгосон тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээ 4.7 тэрбум төг буюу 4.5 хувиар өсчээ. Нийгмийн халамжийн тэтгэвэрт 2015 оны эхний 9 сард 63.1 мян.хүн хамрагдсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 0.8 мянга буюу 1.3 хувь, олгосон тэтгэврийн хэмжээ 2.0 тэрбум төг буюу 3.3 хувиар нэмэгджээ. Энэ оны 9 дүгээр сард нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмжид 11.0 тэрбум төг олгосон нь өмнөх сарынхаас 1.4 тэрбум төг буюу 11.1 хувь, харин нийгмийн халамжийн үйлчилгээ болон хөнгөлөлтөд 4.3 тэрбум төг олгосон нь өмнөх сарынхаас 0.1 тэрбум төг буюу 2.2 хувиар буурчээ. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ, хөнгөлөлтөд мян.хүн хамрагдсаны 68.1 хувь нь нийгмийн халамжийн хөнгөлөлт, нөхцөлт мөнгөн тусламжид хамрагдсан иргэд, 26.0 хувь нь ахмад настан, 4.0 хувь нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, 1.1 хувь нь нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд хамрагдсан иргэд, 0.8 хувь нь алдар цолтой ахмад настай иргэд байна. Хүний хөгжил сангаас 2015 оны эхний 9 сард 18 хүртэлх насны мянган хүүхдэд тэрбум төгрөгийг хүүхдийн мөнгөнд олгожээ. 11

14 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü I.4 Эрүүл мэнд Улсын хэмжээнд 2015 оны эхний 9 сард эх амаржиж, амьд төрсөн хүүхдийн тоо болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс амаржсан эхийн тоо 796 буюу 1.3 хувь, хүүхдийн тоо 825 буюу 1.3 хувиар буурсан байна. Энэ оны 9 дүгээр сард 6642 эх амаржиж, амьд төрсөн хүүхдийн тоо 6652 болж, амаржсан эхийн тоо өмнөх сарынхаас 147 буюу 2.2 хувиар, хүүхдийн тоо 187 буюу 2.7 хувиар буурчээ. Çóðàã I.4 Амаржсан эх, амьд төрсөн хүүхэд, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар Халдварт өвчнөөр өвчлөгчид 2015 оны эхний 9 сард болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс тохиолдол буюу 95.8 хувиар нэмэгдэхэд вирүст хепатитаар өвчлөгчид 202 буюу 23.7 хувь, гахайн хавдраар өвчлөгчид 286 буюу 71.3 хувиар буурсан хэдий ч улаан бурхнаар хүн өвчилсөн нь голлон нөлөөлсөн байна. Халдварт өвчнөөр өвчлөгчид 2015 оны 9 дүгээр сард 3138 болж, өмнөх сарынхаас 341 буюу 12.2 хувиар өссөн байна. Çóðàã I хүн амд ногдох халдварт өвчнөөр өвчлөгчид, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX 2013 I- IX 2014 I-IX 2015 I-IX Улсын хэмжээгээр нялхсын эндэгдэл 2015 оны эхний 9 сард 921 болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 9 хүүхэд буюу 1.0 хувиар өсч, 5 хүртэлх насандаа 1098 хүүхэд эндэж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 13 хүүхэд буюу 1.2 хувиар буурчээ. Çóðàã I Амаржсан эх Амьд төрсөн хүүхэд Эндсэн хүүхэд, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Нялхсын эндэгдэл 5 хүртэлх насандаа эндсэн хүүхэд Нялхсын эндэгдэл энэ оны 9 дүгээр сард 102 болж, өмнөх сарынхаас 10 хүүхэд буюу 10.9 хувиар, 5 хүртэлх насандаа 123 хүүхэд эндэж, өмнөх сарынхаас 13 хүүхэд буюу 11.8 хувиар өссөн байна амьд төрөлтөд ногдох нялхсын эндэгдэл 2015 оны эхний 9 сард 15, тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 18 болж, өмнөх оны мөн үеийнхтэй ижил түвшинд байна амьд төрөлтөд ногдох нялхсын эндэгдэл энэ оны 9 дүгээр сард 15 болж, тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 18 болж, өмнөх сарынхаас тус бүр 2 хүүхдээр өссөн байна. 12 Улаанбаатар хотод 2015 оны 9 дүгээр сард ХДХВ/ДОХ-ын тохиолдол 1 гарч, улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн ХДХВ/ДОХ-ын нийт тохиолдол 191 боллоо. I.5 Байгаль орчин Цаг уур, агаарын бохирдол Ус цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнгийн мэдээгээр 2015 оны 9 дүгээр сард хамгийн их хур тунадас Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул суманд 70.5 мм-т хүрсэн байна. Дорнод аймгийн Чойбалсан, Баянхонгор аймгийн Шинэжинст сумдад хамгийн их температур 31.1 хэм, Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ суманд хамгийн бага температур хэмд хүрлээ. Салхины хамгийн их хурд Хэнтий аймгийн Өндөрхаан суманд 30 м/с байв. Аймгийн төв болон Улаанбаатар хотын агаарын дундаж хэм 2015 оны 9 дүгээр сард олон жилийн дунджаас 0.3 хэмээр, өмнөх оны мөн үеийнхээс 0.2 хэмээр дулаан, өмнөх сарынхаас 1.9 хэмээр хүйтэн байлаа.

15 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Çóðàã I.7 Улаанбаатар хотын агаар дахь хүхэрлэг хийн агууламж, эхний 8 харуулын дундаж, сараар, (мг/м3) Азотын давхар ислийн хоногийн дундаж агууламж 2015 оны 9 дүгээр сард Улаанбаатар хотын Баруун 4 зам болон 13-р хороолол орчимд тус бүр 30 удаа, Офицеруудын ордон орчимд 2 удаа; 10 микроноос бага хэмжээтэй тоосны агууламж Телевиз болон Толгойт орчимд 13 удаа, Хархорин зах орчимд 12 удаа; 2.5 микроноос бага хэмжээтэй тоосны агууламж Толгойт орчимд 3 удаа, Телевиз орчимд 2 удаа, Баруун 4 зам болон 13-р хороолол орчимд тус бүр 1 удаа агаарын чанарын стандарт дахь хүлцэх хэм хэмжээнээс давсан байна. Çóðàã I.8 Улаанбаатар хотын агаар дахь азотын давхар ислийн агууламж, эхний 8 харуулын дундаж, сараар, (мг/м3) Çóðàã I.9 Улаанбаатар хотын агаар дахь 10 микроноос бага хэмжээтэй тоосны агууламж, эхний 8 харуулын дундаж, сараар, (мг/м3) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Çóðàã I.10 Улаанбаатар хотын агаар дахь 2.5 микроноос бага хэмжээтэй тоосны агууламж, эхний 8 харуулын дундаж, сараар, (мг/м3) Аюулт үзэгдэл, осол Аюулт үзэгдэл, осол 2015 онû эхний 9 сард 4148 удаа гарч, 170 хүн амь насаа алдаж, мян.толгой мал, амьтан хорогджээ. Õàðèí объектын түймэр 3406 удаа, мал, амьтны халдварт галзуу өвчин 148 удаа бүртгэгджээ. Ой хээрийн түймрийн улмаас 35.4 тэрбум төг, объектын түймрийн улмаас 8.3 тэрбум төг, хүчтэй салхи, шуурганы улмаас 5.3 тэрбум төг, мал, амьтны халдварт галзуу өвчний улмаас 55.7 сая төгрөгийн хохирол учирч, аюулт үзэгдэл, осолд нийт сая төг зарцуулсан байна. Усны ослын улмаас 90 хүн, объектын түймрийн улмаас 44 хүн, бичил уурхайн нурангины ослын улмаас 18 хүн, уулын ослын улмаас 5 хүн, хүчтэй салхи, шуурганы улмаас 3 хүн, хүйтэн бороо, тарваган тахал, сум, галт зэвсгийн ослын улмаас тус бүр 2 хүн, ой, хээрийн түймэр, үер, аянгын аюулт үзэгдэл болон тэсэрч дэлбэрэх бодис дэлбэрсний улмаас тус бүр 1 хүн амь насаа алджээ. Хорогдсон, устгасан мал, тэжээвэр амьтад 2015 оны эхний 9 сард өмнөх оны мөн үеийнхээс мянгаар нэмэгдсэн байна. Нийт хорогдсон малын 99.3 хувь нь гал түймэр, ус, цаг агаарын гаралтай аюулт үзэгдлийн улмаас хорогдсон байна. Аюулт үзэгдэл, ослын тохиолдол өмнөх оны мөн үеийнхээс 739-өөр нэмэгдэв. Аюулт үзэгдэл, осол, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар* Õ ñíýãò I.1 Үзүүлэлт I-IX % I-IX I-IX I-IX 2014 I-IX Аюулт үзэгдэл, ослын тохиолдлын тоо Аюулт үзэгдэл, ослын улмаас амь насаа алдсан хүний тоо Шатсан гэр, орон сууцны тоо Аюулт үзэгдлийн улмаас хорогдсон, устгасан мал, тэжээвэр амьтан ** Объектын түймрийн тоо Учирсан хохирлын хэмжээ, тэрбум төг ** * Засгийн газрын тохируулагч агентлаг Онцгой байдлын ерөнхий газрын мэдээлэл ** Дахин их I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

16 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü I.6 Гэмт хэрэг Çóðàã I.12 Гэмт хэргийн улмаас гэмтсэн, нас барсан хүн, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар Улсын хэмжээнд 2015 оны эхний 9 сард гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 1203 хэрэг буюу 6.1 хувиар өсчээ Бүртгэгдсэн гэмт хэрэг, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар Çóðàã I I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Өмнөх оны мөн үеийнхээс нийт гэмт хэргийн тоо нэмэгдэхэд өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг (1212), аж ахуйн эсрэг (244), гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн (230) хэрэг өссөн нь голлон нөлөөлөв. Энэ оны 9 дүгээр сард 2367 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 112 хэрэг буюу 4.5 хувиар буурчээ. Сэжигтэн нь тодорхойгүй байсан хэргийн 6296 буюу 60.4 хувийнх нь холбогдогч нь тогтоогдож, яллагдагчаар татагдсанаар гэмт хэргийн илрүүлэлт улсын хэмжээнд 3.1 пункт, нийслэлийн хэмжээнд 2.0 пунктээр өссөн байна. Хүүхэд оролцсон гэмт хэрэг 2015 оны эхний 9 сард өмнөх оны мөн үеийнхээс 63 буюу 8.3 хувь, эмэгтэй хүн оролцсон хэрэг 245 буюу 9.5 хувиар нэмэгдэж, харин бүлэглэн үйлдэгдсэн хэрэг 241 буюу 12.7 хувь, согтуугаар үйлдэгдсэн хэрэг 601 буюу 12.1 хувиар буурчээ. 18, түүнээс дээш насны хүнд ногдох гэмт хэрэг 2015 оны эхний 9 сард улсын дунджаар 106 болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 3 буюу 2.9 хувиар нэмэгдсэн байна. Гэмт хэргийн улмаас 8285 хүн гэмтэж, 723 хүн нас барсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс гэмтсэн хүн 500 буюу 6.4 хувиар өсч, харин нас барсан хүн 113 буюу 13.5 хувиар буурсан байна. Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг, нөхөн төлүүлсэн хохирлын хэмжээ 34.8 тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс учирсан хохирлын хэмжээ 56.9 тэрбум төг буюу 2.0 дахин, нөхөн төлүүлсэн хохирлын хэмжээ 9.6 тэрбум төг буюу 38.1 хувиар өссөн байна. Çóðàã I.13 Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, тэрбум төг I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX 81.9 Гэмтсэн 57.9 Нас барсан I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Нийт хохирол Нөхөн төлүүлсэн Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол 2015 оны 9 дүгээр сард 8.0 тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс сая төг буюу 3.5 хувиар буурчээ. Гэмт хэргийн улмаас хохирсон иргэд 2015 оны эхний 9 сард 20.7 мянга болж, 1074 буюу 5.2 хувь нь 18 хүртэлх насны хүүхэд, 8331 буюу 40.2 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Улсын хэмжээнд 2015 оны эхний 9 сард 72.8 мян.хүн эрүүлжүүлэгдэж, 11.8 мян.хүн баривчлагдсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс эрүүлжүүлэгдсэн хүн 17.7 мянга буюу 19.5 хувь, баривчлагдсан хүн 1.2 мянга буюу 8.9 хувиар буурсан байна. Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн 771 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 230 хэрэг буюу 42.5 хувиар өссөн байна. Малын хулгайн 901 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь нийт бүртгэгдсэн хэргийн 4.3 хувийг эзэлж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 68 хэрэг буюу 7.0 хувиар буурсан байна. 14

17 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü II. Эдийн засгийн үзүүлэлт II.1 Мөнгө, зээл, үнэт цаас Mөнгөний нийлүүлэлт (M2) 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст 9.9 их наяд төг болж, өмнөх сарынхаас 25.6 тэрбум төг буюу 0.3 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 1.3 хувиар буурчээ. Õ ñíýãò II.1 Мөнгөний зарим үндсэн үзүүлэлт, сарын эцэст, тэрбум төг Үзүүлэлт IX VIII IX Мөнгөний нийлүүлэлт М Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Нийт хадгаламж Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Төгрөгийн хадгаламж Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Валютын хадгаламж Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Гүйлгээнд гаргасан бэлэн мөнгө 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст тэрбум төг болж, өмнөх сарынхаас 6.5 тэрбум төг буюу 0.8 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс 59.4 тэрбум төг буюу 7.2 хувиар буурчээ. Нөөц мөнгөний бүрэлдэхүүн хэсэг болох банкуудын харилцах, хадгаламж 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст тэрбум төгрөг болж, өмнөх сарынхаас тэрбум төг буюу 19.9 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 17.8 хувиар буурчээ. Аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдэд олгосон нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст 11.9 их наяд төг болж, өмнөх сарынхаас 97.7 тэрбум төг буюу 0.8 хувиар өсч, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 5.3 хувиар буурчээ. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст тэрбум төг болж, өмнөх сарынхаас 48.3 тэрбум төг буюу 6.2 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 78.4 хувиар өсчээ. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 6.9 хувийг эзэлж, өмнөх сарынхаас 0.3 пункт, өмнөх оны мөн үеийнхээс 3.2 пунктээр нэмэгдсэн байна. Банкны системийн хэмжээгээр чанаргүй зээл 2015 оны 9 дүгээр сарын эцэст тэрбум төг болж, өмнөх сарынхаас 28.6 тэрбум төг буюу 3.3 хувиар буурч, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 41.7 хувиар өссөн байна. Чанаргүй зээл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 7.0 хувийг эзэлж, өмнөх сарынхаас 0.3 пунктээр буурч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.3 пунктээр нэмэгдсэн байна Çóðàã II.1 Чанаргүй зээл, сарын эцэст, тэрбум төг Үнэт цаасны арилжаагаар 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийгдэж, 24.8 сая ш үнэт цаас арилжигдсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс гүйлгээ тэрбум төг буюу 5.5 дахин өсч, арилжигдсан үнэт цаас 16.1 сая ш буюу 39.4 хувиар буурсан байна. Харин 2015 оны 9 дүгээр сард 66.3 тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийгдэж, 2.4 сая ш үнэт цаас арилжигдсан нь өмнөх сарынхаас гүйлгээ 9.4 тэрбум төг буюу 16.5 хувь, арилжигдсан үнэт цаас 1.7 сая ш буюу 3.2 дахин өссөн байна. Засгийн газрын үнэт цаасны хоёрдогч зах зээлийн арилжаагаар 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийгдсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 2.9 дахин өссөн байна. Харин 2015 оны 9 дүгээр сард 19.0 тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийгдсэн нь өмнөх сарынхаас 0.9 тэрбум төг буюу 4.3 хувиар буурчээ. Хөрөнгийн зах зээлийн чиг хандлагыг илэрхийлэх ТОП-20 дундаж индекс 2015 оны 9 дүгээр сард болж, өмнөх сарынхаас 58.3 нэгж, өмнөх оны мөн үеийнхээс нэгжээр буурчээ I Чанаргүйзээл Хувийн салбарын чанаргүйзээл Иргэдийн чанаргүй зээл Çóðàã II.2 ÒÎÏ-20 èíäåêñ, ñàðûí äóíäàæ, íýãæýýð II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014-I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2015-I II III IV V VI VII VIII IX 15

18 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Хөрөнгийн зах зээлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа хувьцаат компаниудын үнэт цаасны зах зээлийн нийт үнэлгээ 2015 оны 9 дүгээр сард 1.3 их наяд төг болж, өмнөх сарынхаас 26.8 тэрбум төг буюу 2.1 хувиар өсчээ. Монголбанкны төгрөгийн ам.доллартай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 9 дүгээр сард төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс төг буюу 8.6 хувиар суларсан байна. Төгрөгийн ам.доллартай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 8 дугаар сард өмнөх сарынхаас 0.6 хувь, 9 дүгээр сард 0.2 хувиар суларчээ. Төгрөгийн юаньтай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 9 дүгээр сард төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс төг буюу 4.7 хувиар суларчээ. Төгрөгийн юаньтай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 8 дугаар сард өмнөх сарынхаас 1.5 хувь, 9 дүгээр сард 0.2 хувиар чангарсан байна. Төгрөгийн рубльтэй харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 9 дүгээр сард төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс төг буюу 38.2 хувиар чангарчээ. Төгрөгийн рубльтэй харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2015 оны 8 дугаар сард өмнөх сарынхаас 11.9 хувь, 2015 оны 9 дүгээр сард 1.6 хувиар чангарсан байна. 16 Õ ñíýãò II.2 Валютын ханш Монголбанкны төгрөгийн валюттай харьцах нэрлэсэн ханш, сарын дундаж, төг Үзүүлэлт IX VIII IX Ам. доллар Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Евро Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Юань Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар Рубль Жилийн өөрчлөлт, хувиар Сарын өөрчлөлт, хувиар II.2 Óëñûí íýãäñýí òºñºâ Уëñûí íýãäñýí òºñâèéí òýíöâýðæ ëñýí îðëîãî, òóñëàìæèéí íèéò õýìæýý 2015 îíû эхний 9 ñàðд òýðáóì òºã, çàðëàãà, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýëèéí íèéò õýìæýý òýðáóì òºã áîëæ, óëñûí íýãäñýí òºñâèéí òýíöâýðæ ëñýí íèéò òýíöýë òýðáóì òºãðºãèéí àëäàãäàëòàé ãàðëàà. Óëñûí íýãäñýí òºñâèéí òýíöâýðæ ëñýí òýíöëèéí àëäàãäàë ºìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ òýðáóì төгðºãººð ºñºõºä çàðëàãûí ºñºëò íü îðëîãûí ºñºëòººñ 15.3 ïóíêòýýð èë áàéãàà íü íºëººëæýý. Çóðàã II.3 Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого, зарлага, тэнцэл, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, тэрбум төг I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого, тусламжийн хэмжээ Нэгдсэн төсвийн зарлага, цэвэр зээлийн хэмжээ Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл Ýíý îíû 9 ä ãýýð ñàðä óëñûí íýãäñýí òºñâèéí òýíöâýðæ ëñýí îðëîãî òýðáóì òºã, çàðëàãà, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýë òýðáóì òºã áîëæ, ºìíºõ ñàðûíõààñ òýíöâýðæ ëñýí îðëîãî 35.3 òýðáóì òºã áóþó 8.1 õóâü, çàðëàãà 2.1 òýðáóì òºã áóþó 0.4 õóâèàð ºñ뺺. Õàðèí íýãäñýí òºñâèéí òýíöâýðæ ëñýí òýíöýë 98.2 òýðáóì òºãðºãèéí àëäàãäàëòàé ãàð, ºìíºõ ñàðûíõààñ 33.2 òýðáóì òºã áóþó 25.3 õóâèàð áóóð ýý. Òàòâàðûí íèéò îðëîãî ºìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ òýðáóì òºã áóþó 4.5 õóâèàð áóóðàõàä íèéãìèéí äààòãàëûí îðëîãî 66.2 òýðáóì òºã áóþó 9.5 õóâü, îíöãîé àëáàí òàòâàðûí îðëîãî 65.0 òýðáóì òºã áóþó 18.8 õóâèàð ºññºí õýäèé íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî òýðáóì òºã áóþó 24.9 õóâü, ãàäààä éë àæèëëàãààíû îðëîãî 34.1 òýðáóì òºã áóþó

19 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü 12.4 õóâü, áóñàä òàòâàð, òºëáºð õóðààìæèéí îðëîãî 23.7 òýðáóì òºã áóþó 4.2 õóâèàð áóóðñàí íü ãîëëîí íºëººëæýý. Óëñûí íýãäñýí òºñâèéí îðëîãûí 86.5 õóâèéã òàòâàðûí îðëîãî, 13.5 õóâèéã òàòâàðûí áóñ îðëîãî, 0.1 õóâèéã òîãòâîðæóóëàëòûí ñàíãèéí îðëîãî ýçýëæ, ºìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ òàòâàðûí áóñ îðëîãûí ýçëýõ õóâü 1.3 ïóíêò, òîãòâîðæóóëàëòûí ñàíãèéíõ 0.9 ïóíêòýýð áóóð, õàðèí òàòâàðûí îðëîãûíõ 2.2 ïóíêòýýð ºñ ýý (Õàâñðàëò 8). Óëñûí íýãäñýí òºñâèéí çàðëàãà, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýëèéí íèéò õýìæýý 2015 îíû ýõíèé 9 ñàðд òýðáóì òºã áîëæ, ºìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ òýðáóì òºã áóþó 9.1 õóâèàð ºñºõºä òàòààñ 21.7 òýðáóì òºã áóþó 17.4 õóâèàð áóóð, áàðàà, àæèë éë èëãýýíèé çàðäàë òýðáóì òºã áóþó 8.0 õóâü, õ ãèéí çàðäàë òýðáóì òºã áóþó 52.6 õóâü, óðñãàë øèëæ ëýã òýðáóì òºã áóþó 8.5 õóâèàð ºññºí íü ãîëëîí íºëººëæýý. Óëñûí íýãäñýí òºñâèéí çàðëàãà, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýëèéí íèéò ä íä óðñãàë çàðäàë 82.0 õóâü, õºðºíãèéí çàðäàë 17.5 хувь, ýðãýæ òºëºãäºõ òºëáºðèéã õàññàí öýâýð çýýë 0.4 õóâèéã ýçýëæ, ºìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ õºðºíãèéí çàðäëûí ýçëýõ õóâü 1.4 ïóíêòýýð áóóð, óðñãàë çàðäëûíõ 1.0 ïóíêò, ýðãýæ òºëºãäºõ òºëáºðèéã õàññàí öýâýð çýýëèéíõ 0.2 ïóíêòýýð ºñ ýý (Õàâñðàëò 8). II.3 Гадаад худалдаа Монгол Улс 2015 оны эхний 9 сард дэлхийн 142 оронтой худалдаа хийж, гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт сая ам.долл, үүнээс экспорт сая ам.долл, импорт сая ам.доллар байна. Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс сая ам.долл буюу 20.5 хувь, үүний дотор экспортын хэмжээ сая ам.долл буюу 11.9 хувь, импортын хэмжээ сая ам.долл буюу 29.0 хувиар буурчээ. Гадаад худалдааны тэнцэл 2014 оны эхний 9 сард 1.4 сая ам.долларын алдагдалтай гарсан бол 2015 оны эхний 9 сард сая ам.долларын ашигтай байна. Энэ оны 9 дугаар сард экспорт сая ам.долл, импорт сая ам.долл болж, өмнөх сарынхаас экспорт сая ам.долл буюу 34.1 хувиар, импорт 28.1 сая ам.долл буюу 8.3 хувиар буурсан байна. Харин гадаад худалдааны тэнцэл 2015 оны 9 дүгээр сард 20.6 сая ам.долларын алдагдалтай гарчээ. Çóðàã II.4 Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, сая ам.долл Экспортын хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс сая ам.долл буюу 11.9 хувиар буурахад эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт сая ам.долл, нэхмэл бүтээгдэхүүнийх 30.5 сая ам.долл, авто, агаар, усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд ангийнх 19.9 сая ам.доллараар буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна. Харин үнэт чулуу, металл, алтных 72.7 сая ам.долл, үндсэн төмөрлөг бүтээгдэхүүнийх 32.2 сая ам.долл, ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүний экспорт 12.3 сая ам.доллараар өссөн байна. Õ ñíýãò II.3 Экспортолсон зарим эрдэс бүтээгдэхүүн, эхний 9 сарын байдлаар, мян.т 2014 I-IX 2015 I-IX 2015 I-IX % 2014 I-IX Нүүрс Зэсийн баяжмал Төмрийн хүдэр Боловсруулаагүй газрын тос, мян.барр Цайрын хүдэр, баяжмал Боловсруулаагүй болон хагас боловсруулсан алт, т I-IX 2014 I-IX I-IX Нийт эргэлт Экспорт Импорт Тэнцэл Импортын хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс сая ам.долл буюу 29.0 хувиар буурахад эрдэс бүтээгдэхүүний импорт сая ам.долл, авто, агаар, усан замын тээврийн эд ангийнх сая ам.долл, машин тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл тэдгээрийн эд ангийнх сая ам долл, үндсэн төмөрлөг бүтээгдэхүүнийх сая ам.доллараар буурсан нь голлон нөлөөлжээ. Нийт экспортын 87.1 хувийг эрдэс бүтээгдэхүүн, үнэт, хагас үнэт чулуу, металл гоёлын зүйлсийн экспорт, импортын 54.8 хувийг эрдэс бүтээгдэхүүн, машин тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл, тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд ангийн импорт эзэлж байна. 17

20 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü 18 II.4 Үнэ Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ улсын хэмжээнд 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас 0.8 хувиар буурч, оны эхнээс 2.6 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс 4.9 хувиар өслөө. Хэрэглээний үнийн улсын индекс (өмнөх оны 12 дугаар сар =100) Çóðàã II I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх оны мөн үеийнхээс 4.9 хувиар өсөхөд 1.4 нэгж (28.7 хувь) нь хувцас, бөс бараа, гутлын бүлгийн үнийн өсөлтөөс, 1.4 нэгж (27.6 хувь) нь боловсролын үйлчилгээний бүлгийн үнийн өсөлтөөс, 0.9 нэгж (17.7 хувь) нь орон сууц, ус, цахилгаан, түлшний бүлгийн үнийн өсөлтөөс шалтгаалсан байна. Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард оны эхнээс 2.6 хувиар өсөхөд 1.3 нэгж (52.2 хувь) нь боловсролын үйлчилгээний бүлгийн үнийн өсөлтөөс, 0.7 нэгж (27.2 хувь) нь хувцас, бөс бараа, гутлын бүлгийн үнийн өсөлтөөс шалтгаалсан байна. Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас 0.8 хувиар буурахад хүнсний бараа, ундаа, усны бүлгийн үнэ дүнгээрээ 3.6 хувиар буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна. Õ ñíýãò II.4 Хэрэглээний үнийн улсын индекс, бүлгээр õóâü Бараа, үйлчилгээний бүлэг Жин 2015 IX 2015 IX 2015 IX 2014 IX 2014 XII 2015 VIII Ерөнхий индекс Хүнсний бараа, ундаа, ус Согтууруулах ундаа, тамхи Хувцас, бөс бараа, гутал Орон сууц, ус, цахилгаан, түлш Гэр ахуйн тавилга, бараа Эм, тариа, эмнэлгийн үйлчилгээ Тээвэр Холбооны хэрэгсэл, шуудангийн үйлчилгээ Амралт, чөлөөт цаг, соёлын бараа, үйлчилгээ Боловсролын үйлчилгээ Зочид буудал, нийтийн хоол, дотуур байрны үйлчилгээ Бусад бараа, үйлчилгээ Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас Архангай, Сүхбаатар, Говьсүмбэр аймагт хувиар өсч, Өвөрхангай, Дорноговь аймагт өөрчлөлтгүй, бусад 16 аймагт хувиар буурчээ. Баян-Өлгий аймагт 2.7 хувиар буурсан нь хамгийн өндөр үзүүлэлт байна. Çóðàã II Хэрэглээний үнийн индекс, хувь, аймгаар, 2015 оны 9 дүгээр сард (өмнөх сар = 100%) óëñûí äóíäàæ Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ Улаанбаатар хотод 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас 0.9 хувиар буурч, оны эхнээс 1.9 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс 3.9 хувиар өслөө. Улаанбаатар хотод хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх оны мөн үеийнхээс 3.9 хувиар өсөхөд боловсролын үйлчилгээний бүлгийн үнэ дүнгээрээ 23.6 хувь, орон сууц, ус, цахилгаан, түлшний бүлгийн үнэ дүнгээрээ 7.3 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлөв. Улаанбаатар хотод хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард оны эхнээс 1.9 хувиар өсөхөд боловсролын үйлчилгээний бүлгийн үнэ дүнгээрээ 23.6 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлжээ. Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас 0.9 хувиар буурахад хүнсний бараа, ундаа, усны бүлгийн үнэ 3.4 хувь, үүний дотор төмс, хүнсний ногооны дэд бүлгийн үнэ дүнгээрээ 15.6 хувь, мах, махан бүтээгдэхүүний дэд бүлгийн үнэ дүнгээрээ 5.7 хувиар буурсан нь голлон нөлөөллөө. Улаанбаатар хотод 2015 оны 9 дүгээр сард өмнөх сарынхаас хэрэглээний сагсны 329 нэрийн бараа, үйлчилгээний 14.6 хувийнх нь үнэ өсч, 6.1 хувийнх нь буурч, 79.3 хувийнх нь үнэ тогтвортой байв. Судалгаанд сонгогдсон хүнсний 93 нэрийн барааны 38.7 хувь буюу 36 нэрийн барааны үнэ нэмэгджээ БӨ ЗА СЭ ХО БУ ДУ ХӨ ДД ДА ХЭ УВ ГО ОР ТӨ БХ ӨМ ӨВ ДО АР СҮ ГС

21 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Орон сууцны үнийн индекс Улаанбаатар хотын төвийн 6 дүүрэгт орон сууцны үнийн индекс 2015 оны 3 дугаар улиралд 2010 оны эцсийнхээс 2.0 дахин өсч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 7.8 хувиар, өмнөх улирлынхаас 4.8 хувиар буурсан байна. Орон сууцны үнийн индекс 2015 оны 3 дугаар улиралд өмнөх оны мөн үеийнхээс Чингэлтэй дүүрэгт 6.4 хувь, Сүхбаатар, Сонгинохайрхан дүүрэгт 6.9 хувь, Баянзүрх дүүрэгт 7.3 хувь, Хан-Уул дүүрэгт 8.2 хувь, Баянгол дүүрэгт 9.3 хувиар, харин өмнөх улирлынхаас Баянгол дүүрэгт 5.7 хувь, Сүхбаатар дүүрэгт 5.6 хувь, Хан-Уул дүүрэгт 5.5 хувь, Чингэлтэй дүүрэгт 4.2 хувь, Сонгинохайрхан дүүрэгт 3.8 хувь, Баянзүрх дүүрэгт 3.6 хувиар буурсан байна. Çóðàã II.7 Улаанбаатар хотын орон сууцны үнийн индекс, хувиар, 2015 оны 3 дугаар улиралд, өмнөх оны мөн үеийнхтэй харьцуулснаар Çóðàã II.8 Улаанбаатар хотын орон сууцны үнийн индекс, хувиар, 2015 оны 3 дугаар улиралд, өмнөх улирлынхтай харьцуулснаар оноос өмнө ашиглалтад оруулсан орон сууцны үнийн индекс 2015 оны 3 дугаар улиралд өмнөх оны мөн үеийнхээс 6 дүүрэгт хувиар, оны орон сууцных хувиар, 2002 оноос хойш ашиглалтад оруулсан орон сууцных хувиар буурсан байна оноос өмнө ашиглалтад оруулсан орон сууцны үнийн индекс 2015 оны 3 дугаар улиралд өмнөх улирлынхаас 6 дүүрэгт хувиар, оны орон сууцных хувиар, 2002 оноос хойших орон сууцны үнийн индекс хувиар буурчээ. 19

22 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Хөдөө аж ахуйн зарим бүтээгдэхүүний зах зээлийн дундаж үнэ Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнийн судалгаагаар 2015 оны 9 дүгээр сард үхрийн 2 м-ээс дээш урттай ширний дундаж үнэ Говьсүмбэр, Хөвсгөл, Дундговь, Өвөрхангай аймагт хамгийн бага буюу мян.төг; Архангай, Орхон, Сэлэнгэ, Төв, Хэнтий, Дархан-Уул аймаг, Улаанбаатар хотод хамгийн их буюу мян.төг байна. Харин адууны ширнийх Сэлэнгэ, Говь-Алтай, Завхан, Баянхонгор, Булган, Говьсүмбэр аймагт хамгийн бага буюу мян.төг; Улаанбаатар хот, Архангай, Орхон, Өвөрхангай, Дорноговь, Дорнод аймагт хамгийн их буюу мян.төг; Ямааны 1 кг цагаан ноолуурын үнэ Дорнод, Баян- Өлгий, Хөвсгөл, Сүхбаатар, Говь-Алтай аймагт хамгийн бага буюу мян.төг; Архангай, Баянхонгор, Орхон, Өвөрхангай, Дорноговь аймаг, Улаанбаатар хотод хамгийн их буюу мян.төг байна. сан II.5 Cтатистикийн бизнес регистрийн Статистикийн зорилгоор ашигладаг бизнес регистрийн санд 2015 оны 3 дугаар улиралд мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага бүртгэлтэй байгаагийн 65.7 мянга буюу 52.5 хувь нь үйл ажиллагаа явуулж байна. Регистрийн санд бүртгэлтэй, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагын 41.2 мянга буюу 62.7 хувь нь Улаанбаатар хотод, 8.0 мянга буюу 12.2 хувь нь Төвийн бүс, 7.4 мянга буюу 11.3 хувь нь Хангайн бүс, 6.2 мянга буюу 9.4 хувь нь Баруун бүс, 2.9 мянга буюу 4.4 хувь нь Зүүн бүсэд ногдож байна. Үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагын 83.0 хувь нь 1-9 ажиллагчидтай, 7.5 хувь нь ажиллагчидтай, 5.9 хувь нь ажиллагчидтай, 3.7 хувь нь 50-иас дээш ажиллагчидтай байна. Үйл ажиллагаа явуулаагүй 59.5 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллагын 20.8 мянга буюу 35.0 хувь нь үйл ажиллагаагаа эхлээгүй, 34.0 мянга буюу 57.1 хувь нь түр зогсоосон, 1.6 мянга буюу 2.8 хувь нь бүрэн зогсоосон, 3.1 мянга буюу 5.1 хувь нь хаяг тодорхойгүй болон бусад шалтгаантай байна. Өмнөх оны мөн үеийнхээс үйл ажиллагаа эхлээгүй аж ахуйн нэгж, байгууллагын эзлэх хувь 4.5 пунктээр өсч, хаяг тодорхойгүй болон бусад шалтгаантай аж ахуйн нэгж, байгууллагынх 6.0 пунтээр буурчээ. II.6 Мал аж ахуй Улсын хэмжээнд 2014 оны эцэст тоологдсон төллөх насны 22.2 сая хээлтэгч малын 19.4 сая буюу 87.1 хувь нь 2015 оны эхний 9 сард төллөсөн байна. Эм хонины 89.6 хувь, эм ямааны 86.8 хувь, үнээний 81.0 хувь, гүүний 76.4 хувь, ингэний 44.1 хувь нь төллөжээ. Гарсан төлийн 96.9 хувь буюу 18.8 сая төл бойжиж байгаа нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 1.9 сая буюу 11.4 хувиар илүү байна. Төллөсөн хээлтэгч, аймаг, нийслэлээр, 2015 оны эхний 9 сарын байдлаар, мян.толгой Төв Архангай Өвөрхангай Хөвсгөл Хэнтий Баянхонгор Булган Завхан Сүхбаатар Ховд Увс Говь-Алтай Дундговь Баян-Өлгий Сэлэнгэ Дорноговь Дорнод Өмнөговь Улаанбаатар Дархан-Уул Говьсүмбэр Орхон Çóðàã II Том малын зүй бус хорогдол 2015 оны эхний 9 сард уëñûí õýìæýýнд мян.толгой болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс мянга буюу 47.8 хувиар өссөн байна. Том малын зүй бус хорогдлыг малын төрлөөр авч үзвэл, адуу 23.9 мянга, үхэр 28.4 мянга, тэмээ 1.1 мянга, хонь мянга, ямаа мянга байна. Нийт хорогдлын 42.3 хувийг хонь, 46.5 хувийг ямаа эзэлж байна. Өвчнөөр хорогдсон мал 2015 îíû ýõíèé 9 сард 27.5 мянга болж, өìíºõ îíû ìºí åèéíõýýñ 9.9 ìÿíга áóþó 26.5 хувиар буурчээ. 20

23 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Çóðàã II.10 Зүй бусаар хорогдсон том мал, аймаг, нийслэлээр, 2015 оны эхний 9 сарын байдлаар, мян.толгой Архангай Өвөрхангай Булган Баянхонгор Төв Завхан Хөвсгөл Өмнөговь Сүхбаатар Хэнтий Ховд Говь-Алтай Увс Дорноговь Сэлэнгэ Дорнод Баян-Өлгий Дархан-Уул Дундговь Улаанбаатар Говьсүмбэр Орхон Газар тариалан Ургац хураалтын явцын мэдээгээр улсын хэмжээнд 2015 оны 10 дугаар сарын 1-ний байдлаар 95.4 мян.т үр тариа, мян.т төмс, 53.7 мян.т хүнсний ногоо хурааж, мян.т өвс хадлан, 18.7 мян.т гар тэжээл бэлтгэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс үр тариа мян.т буюу 72.3 хувь, өвс хадлан мян.т буюу 22.6 хувь, хүнсний ногоо 27.7 мян.т буюу 34.0 хувь, төмс 24.6 мян.т буюу 16.9 хувь, гар тэжээл 2.5 мян.т буюу 11.8 хувиар буурсан байна.. Çóðàã II.10 Ургац хураалт, өвс хадлан, гар тэжээл бэлтгэл, жил бүрийн 10 дугаар сарын 1-ний байдлаар, мян.т Үр тариа Төмс Хүнсний ногоо Гар тэжээл 2013.X X X Өвс хадлан II.7 Аж үйлдвэр Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 4.6 хувиар буурлаа. Үүнд уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэл тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 7.6 хувиар буурсан нь голлон нөлөөллөө. Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 2015 оны 9 дүгээр сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 87.7 тэрбум төг буюу 9.7 хувиар, үүнээс уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэл 63.8 тэрбум төг буюу 10.0 хувиар, боловсруулах аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэл 35.0 тэрбум төг буюу 16.1 хувиар буурч, харин цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэл, усан хангамжийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 11.2 тэрбум төг буюу 25.2 хувиар өсчээ. Õ ñíýãò II.5 Aж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар тэрбум төг Аж үйлдвэрийн I-IX % салбар IX I-IX IX I-IX 2014 I-IX Нийт дүн Уул уурхай,олборлох аж үйлдвэр Боловсруулах аж үйлдвэр Цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэл, усан хангамж Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн индекс (улирлын нөлөөллийг арилгасан туршилт тооцоо) 2015 оны 9 дүгээр сард (2010=100) болж, өмнөх сарынхаас 12.8 хувь, жилийн эцсийнхээс 3.4 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс 21.4 хувиар өсчээ (Хүснэгт 13.3). Өмнөх оны мөн үеийнхээс уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарт нүүрс, газрын тос, молибдений баяжмал, зэсийн баяжмал, алт зэрэг бүтээгдэхүүний олборлолт хувь, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарт вакуум цонх, хаалга, жигнэмэг, эсгий, цемент, хиаман төрлийн бүтээгдэхүүн, нoм, цэвэр ус, тэмээний ноосон хөнжил, төмөр замын дэр мод, шар айраг, самнасан ноолуур, амтат ус, ундаа, катодын зэс зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 5.6 хувиас 7.4 дахин өссөн байна. 21

24 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Харин уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарт хайлуур жонш, төмрийн хүдэр, цайрын баяжмал зэрэг бүтээгдэхүүний олборлолт хувь, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарт бууз, банш, хивс, шингэн эм, төмөр бетон эдлэл, спирт, нарийн боов, зүсмэл материал, шингэн сүү, талх, сүлжмэл эдлэл, шохой, архи, дээд гурил, металл бэлдэц, металл цувимал, тамхи, барилгын модон хаалга, цонх, ган төмөр хийц, цахилгааны утас зэрэг гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хувиар буурсан байна. Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, тэрбум төг буюу 67.1 хувийг гадаад зах зээлд борлуулжээ. Барилга угсралт, их засварын ажлын 42.0 хувийг нь орон сууцны барилга, 28.3 хувийг нь орон сууцны бус барилга, 26.4 хувийг нь инженерийн барилга, байгууламж, 3.3 хувийг нь их засварын ажил эзэлж, өмнөх оны мөн үеийнхээс орон сууцны бус барилгын ажлын эзлэх хувь 7.3 пункт, орон сууцны барилгынх 2.0 пунктээр нэмэгдэж, инженерийн барилга, байгууламжийнх 9.0 пункт, их засварын ажлынх 0.3 пунктээр буурсан байна. Барилга угсралт, их засварын ажлын хэмжээ 2015 оны 3 дугаар улиралд тэрбум төг болж, өмнөх улирлынхаас тэрбум төг буюу 32.8 хувиар өсчээ. Çóðàã II.12 Барилга угсралт, их засварын ажлын хэмжээ, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, тэрбум төг Çóðàã II.11 Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулалт, дэд салбараар, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, дүнд эзлэх хувиар I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Барилга угсралт, их засварын ажил, бүгд Дотоодын байгууллага II.9 Тээвэр 2013 I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Уул уурхай, олборлох аж үйлдвэр Боловсруулах аж үйлдвэр Цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэл, усан хангамж II.8 Áàðèëãà Барилгын байгууллагууд 2015 оны эхний 9 сард нийт 1 их наяд тэрбум төгрөгийн барилга угсралт, их засварын ажил гүйцэтгэсний 1 их наяд тэрбум төг буюу 97.0 хувь нь дотоодын, 40.2 тэрбум төг буюу 3.0 хувь нь гадаадын барилгын байгууллагуудад ногдож байна. Барилга угсралт, их засварын ажлын хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс тэрбум төг буюу 13.6 хувиар буурaхад дотоодын байгууллагынх тэрбум төг буюу 10.1 хувиар буурсан нь голлон нөлөөлөв. Бүх төрлийн тээврээр 2015 оны эхний 9 сард 27.5 сая т ачаа, давхардсан тоогоор сая зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тээсэн ачаа 6.3 cая т буюу 18.5 хувь, зорчигчид 22.8 сая хүн буюу 9.9 хувиар буурчээ. Тээсэн ачаа 2015 оны 3 дугаар улиралд өмнөх улирлынхаас 1.4 сая т буюу 15.6 хувиар өсч, харин зорчигчид 54.0 сая хүн буюу 58.0 хувиар буурсан байна. Авто тээврээр 2015 оны эхний 9 сард 13.7 сая т ачаа, давхардсан тоогоор сая зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тээсэн ачаа 5.1 сая т буюу 27.2 хувь, зорчигчид 22.3 сая хүн буюу 9.8 хувиар буурчээ. Тээсэн ачаа 2015 оны 3 дугаар улиралд өмнөх улирлынхаас 1.3 мян.т буюу 31.1 хувиар өсч, харин зорчигчид 54.1 сая хүн буюу 58.6 хувиар буурсан байна. Авто тээврийн орлого тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 53.7 тэрбум төг буюу 17.5 хувиар өссөн байна. 22

25 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Çóðàã II.13 Төмөр замын тээврээр зорчигчид, тээсэн ачаа, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар Çóðàã II.14 Агаарын тээврээр зорчигчид, тээсэн ачаа, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Тээсэн ачаа, мян.т Зорчигчдын тоо, мян.хүн Төмөр замын тээврээр 2015 оны эхний 9 сард мян.т ачаа, давхардсан тоогоор мян.зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тээсэн ачаа мян.т буюу 7.7 хувь, зорчигчдын тоо мян.хүн буюу 16.1 хувиар буурсан байна (Зураг 14.1). Төмөр замын нийт ачаа тээвэрлэлтэд дотоодын ачаа тээвэрлэлт 47.6 хувийг эзэлж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.8 пунктээр буурахад цементийн тээвэрлэлт мян.т буюу 32.5 хувиар буурсан нь голлон нөлөөлжээ. Нийт ачаа тээвэрлэлтэд экспортын ачаа тээвэрлэлт 29.1 хувь, импортын ачаа 12.2 хувь, дамжин өнгөрсөн ачаа 11.2 хувийг эзэлж, өмнөх оны мөн үеийнхээс экспортын ачаа 1.6 пункт, импортын ачаа 0.6 пункт, дамжин өнгөрсөн ачаа 0.6 пунктээр нэмэгдсэн байна. Төмөр замын тээврээр тээсэн ачаа 2015 оны 9 дүгээр сард мян.т болж, өмнөх сарынхаас 18.6 мян.т буюу 1.1 хувь, орлого 35.1 тэрбум төг болж, сая төг буюу 1.1 хувиар өсч, харин зорчигчид мян.хүн болж, 85.6 мян.хүн буюу 29.5 хувиар буурсан байна. Төмөр замын тээврийн салбарын орлого 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 26.6 тэрбум төг буюу 8.6 хувиар буурчээ. Агаарын тээврээр 2015 оны эхний 9 сард т ачаа, давхардсан тоогоор мян.зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс тээсэн ачаа т буюу 19.7 хувь, зорчигчид 52.6 мян.хүн буюу 9.8 хувиар буурчээ. Агаарын тээврээр тээсэн ачаа 2015 оны 9 дүгээр сард т болж, өмнөх сарынхаас 1.0 т буюу 0.4 хувиар өсч, зорчигчид 54.0 мян.хүн болж, 25.2 мян.хүн буюу 31.8 хувь, орлого 19.9 тэрбум төг болж, 13.9 тэрбум төг буюу 41.2 хувиар буурлаа. Дотоодод зорчигчид 2015 оны эхний 9 сард өмнөх оны мөн үеийнхээс 45.7 мян.хүн буюу 23.7 хувь, олон улсад зорчигчид 6.9 мян.хүн буюу 2.0 хувиар буурчээ. Агаарын тээврийн салбарын орлого 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.1 тэрбум төг буюу 1.1 хувиар нэмэгджээ. Шуудан, холбоо Шуудан, холбооны салбарын орлого 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 16.7 тэрбум төг буюу 3.1 хувиар нэмэгджээ. Харин 2015 оны 3 дугаар улиралд тэрбум төг болж, өмнөх улирлынхаас 12.6 тэрбум буюу 6.9 хувиар өссөн байна. Õ ñíýãò II.3 Үзүүлэлт Шуудан, холбооны салбарын нийт орлого, тэрбум төг I-IX 2015 VII-IX % % IV-VI VII-IX I-IX IV-VI VII-IX I-IX 2014 I-IX 2015 IV-VI Нийт Хүн амаас 2013 I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Тээсэн ачаа, т Зорчигчдын тоо, мян.хүн Нийт орлогод хүн амаас орсон орлого 75.6 хувийг эзэлж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.7 пунктээр нэмэгджээ. Хүн амаас орсон шуудан, холбооны үйлчилгээний орлого 2015 оны эхний 9 сард тэрбум төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 26.6 тэрбум төг буюу 6.8 хувиар нэмэгджээ. Суурин утасны цэг 2015 оны эхний 9 сард мян.ш болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 35.6 мян.ш буюу 16.6 хувиар өсчээ. Үүнд гурвалсан үйлчилгээ үзүүлж буй байгууллагын хэрэглэгчид нэмэгдсэн нь голлон нөлөөлөв. 23

26 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Шуудан, холбооны салбарын үндсэн үзүүлэлт, жил бүрийн эхний 9 cарын байдлаар 2014 I-IX 2015 I-IX 2015 I-IX % 2014 I-IX Суурин утасны цэг, мян.ш Утасгүй холбоо Үүрэн утас хэрэглэгчид, мян.хүн (давхардсан тоогоор) Кабелийн телевиз хэрэглэгчид Шуудангийн үйлчилгээний үзүүлэлт Õ ñíýãò II.3 Хүргэсэн бичиг, захидал, мян.ш Хүргэсэн илгээмж, мян.ш Хүргэсэн хэвлэл, мян.ш Харин кабелийн телевиз хэрэглэгчид мянга болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 36.1 мянга буюу 10.8 хувиар нэмэгдсэн байна. Шуудангийн үйлчилгээний салбар 2015 эхний 9 сард мян.ш бичиг, захидал, мян.ш илгээмж, мян.ш тогтмол хэвлэлийг хэрэглэгчдэд хүргэжээ. Өмнөх оны мөн үеийнхээс хүргэсэн бичиг захидал мян.ш буюу 74.2 хувь, хүргэсэн илгээмж 83.3 мян.ш буюу 66.9 хувиар өсч, харин хэвлэл мян.ш буюу 17.7 хувиар буурсан байна. Үүрэн утас хэрэглэгчид 2015 оны эхний 9 сард давхардсан тоогоор мянга болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс мянга буюу 8.5 хувиар өсчээ. II.10 Хилээр нэвтэрсэн зорчигчид Энэ оны эхний 9 сард улсын хилээр давхардсан тоогоор мянган зорчигч нэвтэрсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс мян.хүн буюу 13.6 хувиар өсчээ. Улсын хилээр нэвтэрсэн зорчигчдын 37.3 хувь нь Замын-Yүд, 17.5 хувь нь Буянт-Ухаа, 16.8 хувь нь Алтанбулаг, 6.5 хувь нь Гашуун сухайт, 5.2 хувь нь Шивээ хүрэн, 16.7 хувь нь бусад боомтоор зорчсон байна. Çóðàã II.15 Улсын хилийн боомтуудаар нэвтэрсэн зорчигчид, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, мян.хүн Энэ оны эхний 9 сард улсын хилээр гадаадын мян.хүн орсон нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 19.4 мянга буюу 4.9 хувиар буурчээ. Тэдний 81.7 хувь нь 30 хүртэл хоног, 3.7 хувь нь 90 хүртэл хоног, 14.6 хувь нь 90, түүнээс дээш хоногийн хугацаагаар ирсэн байна. Гадаадын зорчигчдын мянга буюу 83.2 хувь нь аялал жуулчлалын зорилгоор хилээр орж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 0.4 хувиар өссөн байна. Хилээр орсон гадаадын зорчигчдын 64.1 мянга буюу 16.8 хувь нь ажиллах, суралцах болон байнга оршин суух зорилгоор иржээ. Өмнөх оны мөн үеийнхээс Украйн улсын жуулчид 26.6 хувиар, Малайз улсын жуулчин 23.5 хувиар өссөн бол Австрали улсын жуулчид 9.5 хувиар, БНХАУ-ын жуулчид 8.9 хувиар буурчээ. Улсын хилээр орсон гадаадын зорчигчдын 99.7 мянга буюу 26.1 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Энэ оны эхний 9 сард улсын хилээр орсон гадаадын зорчигчдын 67.8 хувь нь Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутгаас, 26.2 хувь нь Европоос, 4.4 хувь нь Америк тивээс, 1.6 хувь нь Ойрхи Дорнод, Өмнөд Ази, Африк тивээс иржээ. Хилээр орсон гадаадын зорчигчдын 44.1 хувийг БНХАУ-ын иргэд, 15.5 хувийг ОХУ-ын иргэд, 11.1 хувийг БНСУ-ын иргэд, 4.5 хувийг Япон улсын иргэд, 3.4 хувийг АНУ-ын иргэд, 21.4 хувийг бусад орны иргэд эзэлж байна. Çóðàã II.16 Улсын хилийн боомтуудаар орсон гадаадын зорчигчид, бүс нутгаар, жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар, дүнд эзлэх хувиар Америк Зүүн Ази, Номхон далайн орнууд Европ 2013 I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX 1.5 Бусад I-IX 2014 I-IX 2015 I-IX Орсон Гарсан 24

27 Ñòàòèñòèêèéí áþëëåòåíü Энэ оны эхний 9 сард давхардсан тоогоор манай улсын мянган иргэн гадаадад зорчсоноос мянга буюу 82.5 хувь нь хувийн журмаар зорчжээ. Улсын хилээр 2015 оны эхний 9 сард давхардсан тоогоор мянган тээврийн хэрэгсэл нэвтэрсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 78.8 мянга буюу 6.3 хувиар өсч, тэдгээрийн 38.6 хувийг суудлын авто машин, 35.1 хувийг ачааны машин, 23.5 хувийг ачааны вагон, 2.8 хувийг бусад тээврийн хэрэгсэл эзэлж байна. Нийт тээврийн хэрэгслийн 85.6 хувь нь Замын- Yүд, Гашуун сухайт, Шивээ хүрэн, Сүхбаатар, Алтанбулаг боомтоор нэвтэрсэн байна. Çóðàã II.17 Улсын хилийн боомтуудаар нэвтэрсэн тээврийн хэрэгсэл, 2015 оны эхний 9 сарын байдлаар, хувиар Ачааны машин, 35.1% Зүтгүүр, 0.7% Суудлын вагон, 0.7% Ачааны вагон, 23.5% Онгоц, 0.4% Бусад, 1.0% Суудлын машин, 38.6% МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДЭСНИЙ СТАТИСТИКИЙН ХОРООНЫ ДАРГА C.МЭНДСАЙХАН 2015 оны 10 дугаар сарын 12 25