POTENSI MALAYSIA SEBAGAI PENGELUAR PRODUK DAGING LEMBU HALAL DI PASARAN GLOBAL

POTENSI MALAYSIA SEBAGAI PENGELUAR PRODUK DAGING LEMBU HALAL DI PASARAN GLOBAL Maimunah binti Mahmud 1 ABSTRAK Dengan pertambahan penduduk Islam di seluruh dunia, permintaan untuk makanan halal tentu sekali menjadi semakin tinggi. Pasaran produk halal telah berkembang terutamanya produk daging lembu dimana Negara Malaysia telah mengimport daging lembu bernilai AS$231 juta (RM809 juta) laporan Agriculture and Agri-Food Canada (AAFC) keluaran Jun 2006. Selain daripada Negara Malaysia, Negara islam lain seperti Arab Saudi, Algeria dan Mesir juga merupakan pengimport daging lembu terbesar dalam pasaran global. Melihat kepada senario ini, kajian ini bertujuan melihat potensi Malaysia sebagai pembekal daging lembu halal dipasaran global serta mengenalpasti faktor-faktor juga melihat faedah berbanding bagi pengeluaran produk daging lembu dengan Negara-negara serantau seperti Thailand, Indonesia, india dan Australia. Potensi Malaysia telah ditentukan dengan menggunakan pengiraan Revealed Comparative Advantage (RCA) dengan melihat data export dan import, kos pengeluaran serta harga daging lembu dari tahun 2005 hingga 2011. Hasil kajian menunjukan bahawa Malaysia tidak mempunyai Kelebihan Berbanding dalam mengeluarkan produk daging lembu halal kerana Indeks RCA yang diperolehi kurang daripada 1. Faktor-faktor pengeluaran seperti kos pengeluaran yang tinggi dan ketidakcekapan dalam mengurus faktor-faktor pengeluran daging lembu menyebabkan Malaysia tidak mempunyai kelebihan berbanding dalam pengeluaran daging lembu. Kata Kunci ; Produk Daging Lembu, Revealed Comparative Advantage. 1. PENGENALAN Industri ternakan adalah penting dalam membekalkan makanan protein berkualiti tinggi dan bahan-bahan mentah bagi industri pemprosesan makanan. Sejak 10 tahun yang lalu, pengeluaran daging lembu adalah stabil pada paras 17,000 tan metrik. Penggunaan per kapita daging lembu dijangka terus meningkat daripada 4.7 kg/tahun pada tahun 1999 kepada 6.7 kg/tahun 2005. Pada masa ini 80% daripada keperluan domestik untuk daging lembu adalah diimport. 73,000 tan metrik bernilai lebih RM 260 juta. Potensi untuk membangunkan lagi industri haiwan bagi memenuhi keperluan tempatan dan pasaran eksport adalah menggalakkan. Dengan bertambahnya pendapatan per kapita, penggunaan produk ternakan ini dijangka akan meningkat. Bagi subsektor industri daging, DPN3 mengenalpasti bahawa pergantungan kepada daging import merupakan kelemahan kepada industri ini. Kerajaan telah mengenalpasti sejumlah 1.2 juta hektar kawasan penanaman kelapa sawit dan getah yang berpotensi untuk digunakan sebagai kawasan penternakan lembu secara integrasi. Seperti mana yang diketahui permintaan terhadap makanan halal meningkat berikutan citarasa masyarakat kini yang pentingkan kualiti dan kebersihan dalam sumber makanan mereka. Berdasarkan Pelan Rancangan Malaysia ke Sembilan, produk makanan halal mempunyai potensi yang amat tinggi di mana dianggarkan pasaran sebanyak 1 Fakulti Ekonomi dan Pengurusan, Universiti Kebangsaan Malaysia; My_jlo82@yahoo.com 574

RM 1,330 bilion hingga ke RM1,520 bilion setiap tahun berdasarkan 1.8 bilion populasi masyarakat islam seluruh dunia. 2. LATAR BELAKANG KAJIAN Pengeluaran daging lembu dalam negara masih ditahap yang rendah dengan Kadar Sara Diri pengeluaran daging lembu dianggarkan hanya 23% pada tahun 2010. Oleh itu negara masih bergantung kepada sumber bekalan daging dari luar negara. Permintaan daging lembu sentiasa meningkat bagi memenuhi permintaan pasaran tempatan domestik dan keperluan industri pemprosesan daging. Kementerian Pertanian dan Industri Asas Tani (MOA) telah mengadakan Dasar Pengeluaran Daging Lembu Negara bertujuan meningkatkan populasi ternakan lembu kepada 1.3 juta ekor menjelang tahun 2010 dan meningkatkan pengeluaran daging lembu daripada 18% kepada 28% kadar sara diri (SSL) dengan pengeluaran sebanyak 45,000 tm. daging pada tahun 2010. Permintaan domestik terhadap produk daging lembu halal yang semakin meningkat dari tahun ke tahun menunjukkan potensi daging lembu halal dalam dalam pasaran domestik. Permintaan terhadap produk daging lembu naik mendadak ketika musim perayaan Hari Raya Korban yang menyebabkan bekalan produk daging tempatan tidak dapat memenuhi permintaan dan situasi ini akan menyebabkan import daging lembu meningkat dari tahun ke tahun. Pada tahun 2010 pergunaan domestik produk daging halal sebanyak 194 ribu tan matrik berbanding dengan pengeluaran daging tempatan 47 ribu tan metrik. Sementara import daging lembu pada tahun 2010 sebanyak 153 ribu tan metrik. Melihat kepada statistik ini potensi untuk menambah bekalan daging lembu halal dalam pasaran domestik amat luas. Untuk bersaing dalam pasaran domestik dan antarabangsa banyak faktor-faktor pengeluaran terlibat seperti kos pengeluaran harga, teknologi yang digunakan, kepakaran dan lain-lain faktor lagi. Antara kekangan yang dihadapi dalam pembangunan industri ini adalah kekurangan baka yang berkualiti, harga makanan ternakan yang tinggi serta kekurangan kepakaran dan tenaga kerja. Bagi mengatasi masalah kekurangan daging lembu halal dan mengurangkan import daripada negara lain pihak kerajaan telah mewujudkan NFC bagi meningkatkan bekalan dalam pasaran domestik dan pasaran antarabangsa. Melihat kepada potensi. Setelah hampir 5 tahun beroperasi iaitu bermula 2007 hingga 2012 penubuhan pusat fidlot kebangsaan ini belum dapat menampung permintaan dalam negara dan tidak dapat mengurangkan import produk daging lembu daripada Negara pengeluar daging lembu yang lain. Menjadi persoalan adakah Malaysia sebenarnya mempunyai faedah perbandingan untuk mengekport produk ini jika dibandingkan dengan negara-negara pengeluar yang lain seperti Australia dan India. Adakah kos pengeluaran daging lembu di Malaysia lebih mahal jika dibandingkan dengan negara lain yang menjadi faktor penting kenapa produk daging lembu Malaysia tidak mampu bersaing di peringkat antarabangsa. 3. METODOLOGI KAJIAN Teori Kelebihan Mutlak ditakrifkan keupayaan seseorang individu, firma, atau negara untuk menghasilkan produk yang baik atau perkhidmatan yang tertentu pada kos marginal dan kos melepas yang lebih rendah daripada pihak lain. Kelebihan mutlak yang merujuk kepada keupayaan sesuatu pihak untuk menghasilkan produk yang baik pada kos yang lebih rendah daripada pihak yang lain. Kelebihan mutlak ini menerangkan dalam pedagangan wujud nilai bagi kedua-dua pihak walaupun seseorang boleh menghasilkan semua barang-barang dengan sumber-sumber yang lebih sedikit daripada yang lain. Faedah bersih seperti hasil 575

yang dipanggil keuntungan daripada perdagangan. 3.1 Revealed Comparative Advantage (RCA) Untuk mengukur sejuah mana Malaysia mempunyai potensi untuk bersaing dalam pengeluaran daging lembu pada peringkat antarabangsa satu langkah yang digunakan iaitu Revealed ComparativeAdvantage (RCA). Langkah ini digunakan secara meluas dalam kajian kelebihan oleh penulis untuk pelbagai komoditi pertanian (Cabanilla 1983; Baldwin 1984; Gonzales 1984; Hoey et al. 1989). RCA ij x x ij aj / X / X i a Xij : Export daging lembu dari Negara i Xi : Jumlah export dari Negara i Xaj : Jumlah export daging lembu dunia Xa : Jumlah Export barangan dunia RCAij adalah kaedah untuk mengukur eksport sesebuah negara untuk sesuatu komoditi atau industri berbanding dengan jumlah yang eksport dan eksport dunia yang sepadan. Sesebuah Negara dikatakan mempunyai faedah berbanding jika indeks RCA> 1. Jika Indeks RCA kurang daripada satu, sesebuah negara itu dikatakan tidak mempunyai kelebihan bebanding dalam komoditi atau industri. 4. KEPUTUSAN KAJIAN Dengan mengambil data exsport produk daging lembu yang diperolehi daripada FOASTAT dari tahun 2005 hingga 2011.Ianya melibatkan empat buah Negara iaitu Indonesia, Thailand, India dan Australia untuk dibuat perbandingan. Hasil pengiraan indeks RCA akan menunjukkan sesebuah negara mempunyai kelebihan berbanding jika nilai RCA lebih daripada 1 dan tidak mempunyai kelebihan berbanding jika nilai RCA kurang daripada 1. Hasil pengiraan indeks RCA telah diperolehi dan ditunjukkan dalam jadual 1. Jadual 1: Nilai Indeks RCA bagi Produk Daging Lembu Bagi tahun 2005 hingga 2011 Negara 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Malaysia 0.024 0.024 0.022 0.035 0.039 0.049 0.046 Thailand 0.018 0.018 0.038 0.049 0.085 0.093 0.188 Australia 15.441 14.015 13.016 10.516 8.861 8.436 7.7317 India 2.709 2.712 2.783 2.633 2.742 3.308 3.894 Indonesia 0.001 0.002 0.003 0.0009 0.0001 0.001 0.001 Daripada hasil pengiraan Indek RCA membuktikan Malaysia tidak mempunyai kelebihan perbandingan kerana Indek RCA Malaysia bagi export produk daging adalah kurang daripada 1 dari tahun 2005 hingga 2011. Nilai Indek RCA Malaysia juga keempat terendah antara 5 buah negara yang dipilih dalam kajian ini yang menunjukkan Malaysia sebenarnya masih lagi jauh ketinggalan dalam menjadi pemain utama dalam komoditi ini. Akan tetapi 576

nilai RCA Malaysia menunjukkan peningkatan dari tahun ke tahun menunjukkan ada usaha bagi Negara Malaysia dalam menjadikan Malaysia sebagai salah satu pemain utama dalam mengekport produk daging halal ini. Secara kesimpulannya, hasil daripada indeks RCA yang telah diperolehi daripada lima buah Negara iaitu Malaysia, Australia, India, Thailand dan Indonesia menunjukkan dua buah Negara mempunyai kelebihan perbandingan dalam pengeksportan produk daging halal di pasaran antarabangsa iaitu Australia dan India. Sementara itu, Malaysia tidak mempunyai faedah berbanding untuk menjadi pengeksport daging lembu halal ke pasaran antarabangsa kerana faktor-faktor pengeluaran daging lembu tidak dapat digunakan dengan semaksimum untuk menjadikan Malaysia sebagai salah sebuah pengeksport daging ke pasaran antarabangsa. 5. KESIMPULAN Setelah melihat hasil daripada kaedah berbanding pengeluaran daging dengan Negaranegara terpilih memperlihat Malaysia masih jauh ketinggalan untuk menjadi pengeluar utama daging halal diperingkat global. Dalam menjadikan Malaysia sebagai pengeluar utama produk daging halal Malaysia perlu memenuhi permintaan domestik dan meningkatkan lagi kualiti produk daging halal untuk bersaing di peringkat global. Jika dilihat pada pasaran domestik produk daging tempatan juga menghadapi saingan sengit daripada produk daging import kerana faktor harga dan kualiti produk itu sendiri. Dengan mengunakan model perbandingan RCA (Revealed Comparative Advantage) dapat dirumuskan bahawa Malaysia tidak mempunyai potensi untuk mencapai tahap pengeluar utama bagi produk daging lembu halal untuk pasaran global. Walaupun nilai export daging lembu halal telah meningkat dari tahun ke tahun Malaysia jauh ketinggalan dan tidak berdaya saing dalam pengeluaran daging lembu untuk dipasarkan keluar Negara. Dengan populasi penduduk islam yang semakin bertambah dari tahun ke tahun akan menjadikan pasaran makanan halal terutamanya produk ruminan seperti daging lembu akan mendapat permintaan yang tinggi dari tahun ke tahun. Dengan pengunaan model RCA juga sebagai bukti yang menunjukkan Malaysia tidak mempunyai kelebihan berbanding dengan Negaranegara pengeluar utama daging dunia seperti India, Australia, USA. Untuk mengekport produk daging halal ke pasaran antarabangsa Malaysia perlu memenuhi permintaan domestik terlebih dahulu kerana permintaan domestik yang semakin meningkat setiap tahun. Untuk mencapai tahap pengeluar utama produk daging halal dunia, Malaysia harus bersaing untuk menguasai pasaran asean terlebih dahulu kerana jumlah penternakkan lembu dan penghasilan produk daging lembu adalah tinggi berbanding dengan Negara Asean yang lain. Dengan beberapa langkah proaktif yang telah direncanakan oleh pihak kerajaan melalui beberapa dasar yang boleh meningkatkan pengeluaran daging lembu dengan mengubah bentuk penternakkan daripada tradisional kepada fidlot. RUJUKAN Fatimah Mohamed Arshad et al. (2008) Penilaian pelan tindakan imbangan perdagangan sektor makanan (Evaluation of balance of trade plan in the food sector Unpublished report submitted to the Ministry of Agriculture and Agro-based Industry, Malaysia. 577

Fatimah, M.A. and Mad Nasir S. (1993) Vegetable production: Is there a comparative advantage. Paper presented at The Agricultural Outlook Seminar, Malaysia, 17-19 December. Government of Malaysia. (2006) Ninth Malaysia Plan, 2006-2010. Government Printers: Kuala Lumpur. Greenaway, D. and Milner, C. (1990) Industrial incentives, domestic resource costs and resource allocation in Madagascar, Applied Economics, 22, 805-821. MAHANI Z.A & WAI H.L. 2008. Revealed comparative advantage of Malaysian exports:the case for changing export composition MIT Press, Asian Economic Papers 7(3): 130-147 Malaysia. Masters, W.A. and Winter-Nelson, A. (1995) Measuring the comparative advantage of agricultural activities: Domestic resource costs and the social cost-benefit ratio, American Journal of Agricultural Economics, 77, 243-250. Ministry of Finance. (2007) Economic Report, 2007/08. Kuala Lumpur, Malaysia. Tapsir Serin. 2004. Kecekapan Pengeluaran Lembu Pedaging di Kawasan Tumpuan Sasaran di Negeri Johor. Johor. Tsakok, I. (1990) Agricultural Price Policy: A Practitioner s Guide to Partial Equilibrium Analysis. Cornell University Press: Ithaca NY. Van Duren, E., Martin, L. and Westgren, R. (1994) A Framework for Assessing National Competitiveness and the Role of Private Strategy and Public Policy,in Competitiveness in International Food Markets (Ed.) Bredahl, Abbot and Reed, Westview Press, Boulder. Veitch, M.D. (1986) National Parameters for Project Appraisal in Malaysia, Government of Malaysia. Kuala Lumpur. Yusoff Hamali Ahmad. 1990. Perumahan: Penternakan Secara Fidlot. Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur. Zainalabidin M., Mad Nasir S. and Anjah Amzah A.R. (2003) Comparative Advantage Indices of Selected Livestock Production Sectors in Brunei Darussalam, Journal of International Food & Agribusiness Marketing, 15(1/2), 77-92 FAOSTAT: http://faostat.fao.org/ 578